10. Sınıf Mayoz Konu Anlatımı

Canlıların nesillerini sürdürebilmesi kadar, genetik çeşitliliği koruyarak yeni bireyler oluşturabilmesi de hayati önem taşır. İşte bu süreçte devreye giren özel bir hücre bölünmesi vardır: mayoz.

Mayoz bölünme, sadece üreme hücrelerinde (gametlerde) gerçekleşen ve kromozom sayısını yarıya indiren bir bölünme şeklidir. Bu bölünme sayesinde anne ve babadan gelen genetik bilgiler, döllenme ile birleşerek yeni, benzersiz bireyler ortaya çıkar.

Bu konuda mayozun evrelerini, eşeyli üremenin temelini nasıl oluşturduğunu ve neden genetik çeşitliliğin anahtarı olduğunu detaylıca öğreneceğiz. Hazırsan, canlıların farklılıklarla dolu yolculuğuna birlikte göz atalım!

Mayoz

Mayoz Bölünme Nedir?

• Mayoz, kromozom sayısını yarıya indirerek üreme hücrelerini oluşturan özel bir bölünme türüdür.
• Sadece üreme hücrelerinde (yumurta ve sperm) görülür.
• 2n kromozomlu hücreden n kromozomlu 4 yeni hücre oluşur.
• Oluşan bireyler birbirinden ve ana hücreden genetik olarak farklıdır.

Mayoz Bölünmenin Özellikleri

Mayoz Evreleri

Mayoz bölünme, Mayoz I ve Mayoz II olmak üzere iki ana aşamada gerçekleşir.

Mayoz I (Redúksiyon Bölünmesi)

Bu aşamada kromozom sayısı yarıya iner.

Profaz I

• Homolog kromozomlar bir araya gelerek sinapsis yapar.
• Kardeş olmayan kromatitler arasında parça değişimi (crossing-over) olur → Genetik çeşitlilik.
• En uzun evredir.

 Metafaz I

Homolog kromozomlar, hücrenin ortasında yan yana dizilir.

 Anafaz I

Homolog kromozomlar zıt kutuplara çekilir (kromatitler ayrılmaz!).

 Telofaz I

• İki hücre oluşur, kromozom sayısı yarıya iner (n).
• Çekirdek zarı yeniden oluşabilir. Sitoplazma bölünmesi (sitokinez) gerçekleşebilir.

Mayoz II (Eşit Bölünme)

Mayoz II, mitoz bölünmeye benzer ama kromozom sayısı n kalır.

Profaz II

Yeni çekirdek zarfı kaybolur.

Metafaz II

Kromozomlar ortada tek sıra dizilir.

Anafaz II

Kardeş kromatitler ayrılır.

Telofaz II ve Sitokinez

• 4 yeni n kromozomlu hücre oluşur.
• Bu hücreler genetik olarak birbirinden farklıdır.