12. Sınıf Bitki Gelişiminde Hormonların Etkisi Konu Anlatımı

Bitkiler, dış çevreden gelen uyarılara karşı pasif gibi görünseler de aslında çok hassas bir düzenlemeyle büyür, yön değiştirir, çiçek açar ve meyve verirler. Tüm bu yaşamsal süreçlerin kontrolü ise bitkide hormonlar adı verilen kimyasal düzenleyiciler sayesinde gerçekleşir. Bitki hormonları; büyüme, gelişme, yönelme hareketleri, yaprak dökümü, meyve oluşumu gibi olaylarda görev alır.

Bu konu anlatımında, bitkilerin gelişimini etkileyen başlıca hormonlar olan auksin, giberellin, sitokinin, etilen ve abzisik asit detaylı olarak ele alınacaktır. Her bir hormonun etkisi, görevleri ve bitki üzerindeki kontrol mekanizmaları açıklanarak, bitkilerde hormonal düzenin ne kadar önemli olduğu anlaşılacaktır. Şimdi bitki dünyasının içsel düzenine yakından bakalım!

Bitki Gelişiminde Hormonların Etkisi

Bitkilerde büyüme, gelişme ve çevresel uyarılara yanıt verme gibi olaylar, bitki hormonları sayesinde gerçekleşir. Bu kimyasal maddeler çok az miktarlarda etkili olur ve hücre bölünmesi, uzaması, farklılaşması gibi süreçleri düzenler.

Temel Özellikleri

• Hücreler tarafından üretilir ve bitki içinde taşınarak etki eder.
• Etkileri konsantrasyonlarına ve etki ettikleri dokulara göre değişebilir.
• Bazı hormonlar uyarıcı, bazıları engelleyici etkiye sahiptir.
• Hormonlar birbirlerini destekleyebilir ya da baskılayabilir.

Auksin

Görevleri:

• Hücre uzamasını sağlar.
• Fotonasti ve fototropizma (ışığa yönelme) hareketlerinde etkilidir.
• Yan tomurcuk gelişimini baskılar → Apikal dominans (uç sürgün baskınlığı).
• Kök gelişimini teşvik eder (düşük dozda).
• Meyve oluşumunu destekler (tohumsuz meyve = partenokarpi).
• Işık görmeyen tarafta birikir.

Fazlası: Hücre büyümesini engeller, yaprak dökülmesine neden olabilir.

Giberellin

Görevleri:

• Hücre bölünmesi ve uzamasını uyarır.
• Çimlenmeyi başlatır.
• Cüce bitkilerde boy uzamasını sağlar.
• Tohumsuz meyve oluşumunu destekler.
• Çiçeklenmeyi hızlandırabilir.

Eksikliği: Cücelik, çimlenmede gecikme görülür.

Sitokinin

Görevleri:

• Hücre bölünmesini teşvik eder.
• Yaşlanmayı geciktirir (yaprak ve çiçeklerde).
• Yan tomurcuk gelişimini uyarır → Apikal dominansı kırar.
• Parankima hücrelerinin farklılaşmasını sağlar.

Auksin ile birlikte çalışır. Oranı büyüme şeklini belirler.

Etilen (Gaz formundadır)

Görevleri:

• Meyve olgunlaşmasını hızlandırır.
• Yaprak ve çiçek dökülmesini sağlar.
• Bitkinin yaşlanmasını artırır.
• Stres altında olan bitkilerde (kuraklık, yaralanma) sentezlenir.

Fazlası: Bitki gelişimini yavaşlatabilir.

Abzisik Asit (ABA)

Görevleri:

• Tohum ve tomurcukların dormansiye (uyku durumu) girmesini sağlar.
• Stres hormonu olarak bilinir.
• Stoma kapanmasını sağlar → kuraklıkta su kaybını azaltır.
• Çimlenmeyi engeller.

Giberellin ile zıt çalışır. (ABA → dormansi | GA → çimlenme)

Hormonların Karşılaştırılması