12. Sınıf Hücresel Solunum (Fermantasyon) Konu Anlatımı
Canlılar, hayatta kalmak için enerjiye ihtiyaç duyarlar ve bu enerjiyi genellikle glikoz gibi besin maddelerinden elde ederler. Oksijenin yeterli olduğu ortamlarda bu enerji, oksijenli solunum yoluyla verimli şekilde üretilir. Ancak bazı canlılar ya da bazı hücresel koşullar, oksijensiz ortamda da enerji üretimini mümkün kılar. İşte bu noktada fermantasyon devreye girer.
Fermantasyon, oksijen kullanılmadan gerçekleşen bir enerji üretim yoludur. Enerji verimi oksijenli solunuma göre düşüktür, ancak organizmalar için hayati öneme sahiptir. Bu konu anlatımında; fermantasyonun tanımı, çeşitleri (etil ve laktik asit), gerçekleştiği hücreler, biyolojik önemi ve oksijenli solunumla farkları detaylı olarak ele alınacaktır.
Hücresel Solunum (Fermantasyon)
Fermantasyon, oksijen bulunmayan ortamlarda, canlıların glikoz gibi organik maddeleri parçalayarak az miktarda ATP üretmesini sağlayan bir hücresel solunum şeklidir.
- Glikoliz evresiyle başlar.
- Son ürün olarak etil alkol veya laktik asit gibi maddeler oluşur.
- Oksijen kullanılmaz.
- ATP üretimi sadece glikolizden gelir → Net 2 ATP
Fermantasyonun Özellikleri
- Tüm fermantasyonlar glikolizle başlar.
- Sitoplazmada gerçekleşir.
- Mitokondri gerekmez.
- Prokaryotlarda ve bazı ökaryot hücrelerde görülür.
- Enerji verimi düşüktür (2 ATP).
- Glikolizde oluşan NADH’lar, fermantasyon sırasında tekrar NAD⁺’a dönüşür → Glikoliz devam edebilir.
Fermantasyon Çeşitleri
1. Laktik Asit Fermantasyonu
- Glikoz → 2 Pirüvik Asit → 2 Laktik Asit
- Oksijen yoksa, pirüvik asit laktik aside indirgenir.
- Kas hücreleri (zorlanınca), bazı bakteriler (yoğurt bakterisi) yapar.
- Yanma hissi bu asit birikiminden kaynaklanır.
Denklem
C₆H₁₂O₆ → 2 C₃H₆O₃ + 2 ATP
(Glikoz) (Laktik Asit)
2. Etil Alkol Fermantasyonu
Glikoz → 2 Pirüvik Asit → 2 Asetaldehit → 2 Etil Alkol + 2 CO₂
Maya hücreleri ve bazı bakteriler yapar.
Ekmek kabarması ve alkol üretimi bu fermantasyon sayesinde olur.
Denklem
C₆H₁₂O₆ → 2 C₂H₅OH + 2 CO₂ + 2 ATP
(Glikoz) (Etil Alkol)
