12. Sınıf Protein Sentezi Konu Anlatımı

Canlıların büyümesi, gelişmesi, kendini onarması ve yaşamsal faaliyetlerini sürdürebilmesi için proteinler hayati öneme sahiptir. Hücre içinde görev yapan enzimler, yapısal moleküller, taşıyıcılar ve hatta bazı hormonlar bile protein yapılıdır.

Ancak hücre bu proteinleri dışarıdan almaz, kendi içinde üretir. Bu üretim süreci, hücrenin DNA’sında saklı olan bilgilerin RNA aracılığıyla ribozomlara taşınıp amino asit dizilerine çevrilmesi ile gerçekleşir. İşte bu karmaşık ama kusursuz sürece protein sentezi adı verilir.

Bu konuda; transkripsiyon (yazılım) ve translasyon (çeviri) evrelerini, görevli RNA çeşitlerini, kodon-antikodon ilişkisini ve genetik bilginin nasıl işlenerek fonksiyonel proteinlere dönüştüğünü öğreneceğiz.

Protein Sentezi

Canlıların büyümesi, gelişmesi, onarımı ve metabolik faaliyetleri için gerekli olan enzimler, hormonlar ve yapısal moleküller genellikle protein yapılıdır. Bu proteinler, hücrede DNA’dan alınan genetik bilgiye göre sentezlenir.

Protein sentezi, iki temel aşamada gerçekleşir:

• Transkripsiyon (Yazılım)
• Translasyon (Çeviri)

1. Transkripsiyon (Yazılım)

Yer: Çekirdek (ökaryot hücrelerde)

• DNA’nın bir zinciri kalıp (şablon) olarak kullanılır.
• RNA polimeraz enzimi, DNA üzerindeki bilgiyi okuyarak ona uygun mRNA (mesajcı RNA) sentezler.
• Timin (T) yerine Urasil (U) gelir.
• Oluşan mRNA, çekirdekten çıkarak ribozoma gider.

Örnek Kodlama:

DNA: TAC – GAA – CGT
mRNA: AUG – CUU – GCA

2. Translasyon (Çeviri)

Yer: Sitoplazmadaki ribozomlarda

• mRNA, ribozomun küçük alt birimine bağlanır.
• mRNA üzerindeki 3’lü baz dizileri → kodon olarak adlandırılır.
• Her kodon, bir amino asidi kodlar.

tRNA Görevi:

• Her tRNA, taşıdığı aminoasite özgü antikodon içerir.
• Antikodon, mRNA’daki kodona bağlanarak doğru aminoasidi ribozoma getirir.

 Aminoasitler:

• Ribozom, amino asitler arasında peptit bağı kurar → polipeptit zinciri oluşur.
• Polipeptit katlanarak fonksiyonel bir proteine dönüşür.

Protein Sentezinde Görevli Yapılar