5. Sınıf Güneş, Dünya ve Ay Konu Anlatımı

Güneş ve Ay’ın temel özelliklerini, şekillerini, boyutlarını ve yapılarını; Güneş’in dönme hareketini; Ay’ın dönme ve dolanma hareketlerini; Dünya ve Ay arasındaki hareket ilişkisine bağlı olarak Ay’ın evrelerinin meydana geldiğini ; Güneş’in, Dünya’nın ve Ay’ın birbirlerine göre hareketlerini  aöıklayan konu anlamını sizler için hazırladık. İşte Güneş, Dünya ve Ay Konu Anlatımı

Güneş, Dünya ve Ay

• Güneş’in Yapısı ve Özellikleri
• Ay’ın Yapısı ve Özellikleri
• Ay’ın Hareketleri ve Evreleri
• Güneş, Dünya ve Ay

Güneş’in Yapısı ve Özellikleri

Güneş’in Dünya etrafında değil Dünya’nın Güneş etrafında dönme hareketi yaptığı ortaya atıldı ve zamanla bu modelin gerçekliği ispatlandı. Galileo (Galile) kendi yaptığı teleskopla Güneş’in yüzeyini incelemiş ve Güneş yüzeyindeki kısmen daha soğuk olan bölgelerin yani Güneş lekelerinin hareket ettiğini fark etmiştir. Bunun sonucu olarak da Güneş’in kendi ekseni etrafında döndüğü keşfedilmiştir.

Güneş’in yapısı da Dünya’nınki gibi katmanlı hâldedir. Güneş’in katmanlarını, iç katmanlar ve Güneş atmosferi olarak gruplandırabiliriz. Güneş atmosferi denen dış katmanlarda zaman zaman meydana gelen patlamaların etkileri, Dünya’ya kadar ulaşmaktadır. Güneş, Dünya’ya yaklaşık 150 milyon
km uzaklıkta olmasına rağmen, Güneş patlamalarının etkileri Dünya’da hissedilmektedir.

Ay’ın Yapısı ve Özellikleri

Gezegenlerin etrafında dolanan gök cisimlerine uydu denir. Ay, bir ışık kaynağı değildir.Güneş’ten gelen ışınları yansıtır.

Ay, Dünya etrafında dolandığı gibi kendi ekseni etrafında da döner. Ay’ın kendi etrafındaki bir tam dönüşü ile Dünya etrafındaki dolanım süresi eşittir. Yani yaklaşık 27 gündür. Ay’ın dönme ve
dolanma hareketinin eşit olması sebebiyle Ay’ın Dünya’ya bakan yüzeyi hiç değişmemektedir.

Ay, Dünya’ya en yakın gök cismidir. Ay’ın Dünya’ya uzaklığı, yaklaşık 384 400 km’dir. Ay ile Dünya arasında oluşan çekim etkisi, Dünya yüzeyinde gelgit olayı denen bir duruma yol açmaktadır. Gelgit etkisi sonucunda deniz seviyesi gün içinde değişmektedir. Bu olay okyanuslarda çok daha belirgin gerçekleşmektedir.

Gökyüzüne bakıldığında Güneş ile Ay aynı büyüklükteymiş gibi görünür. Fakat Güneş, Ay’ın
yaklaşık 400 katı büyüklüktedir. Bu durumun sebebi, Güneş’in Dünya’ya olan uzaklığının Ay’ın
Dünya’ya olan uzaklığından çok fazla olmasıdır.

Ay’ın Hareketleri ve Evreleri

Tüm gök cisimlerinde olduğu gibi Ay’ın da belirli hareketleri vardır. Ay, kendi ekseni etrafında dönme hareketi yaparken Dünya etrafında da dolanma hareketi yapmaktadır. Ay’ın kendi ekseni etrafındaki bir tam dönüşü için geçen süre ile Dünya etrafındaki bir tam turu için geçen süre, aynıdır. Bu süre, yaklaşık 27 gündür.

Güneş saati, zaman ölçümünde kullanılan en eski araçlar arasındadır. Benzer şekilde, Güneş ve Ay’ın hareketlerinden yola çıkılarak takvimler geliştirilmiştir. Dünya’nın Güneş etrafındaki dolanma hareketine göre oluşturulan takvime “miladi takvim” denir. Ay’ın Dünya etrafındaki dolanma hareketine göre oluşturulan takvime de “hicri takvim” ya da “kamerî (ay) takvim” denir.

Ülkemizde her ne kadar miladi takvim kullanılıyor olsa da takvimlerimizde kameri takvim bilgisi de yer almaktadır. Çünkü ülkemizde yaşayan insanların büyük çoğunluğu İslam inanışına sahiptir. İslam dininde önemli gün ve geceler kamerî takvime göre kutlanmaktadır.

Ayın Evreleri

Ay’ın tamamını, bazen yarısını, bazen de çok az bir kısmını görürüz. Gökyüzünde Ay’ın bu durumuna Ay’ın evreleri denir.

Yeni ay evresi: Ay, Dünya ile Güneş arasında kalacak şekilde aynı doğrultuda sıralandıklarında, Güneş’ten gelen ışınlar, Ay’ın arka yüzeyini yani Dünya’dan gözlemlenemeyen yüzeyini aydınlatır. Ay’ın Dünya’ya bakan yüzeyi, Güneş’ten hiç ışık alamadığı için karanlık gözükür. Kısacası Ay, gökyüzünde gözlemlenmez. Bu evreye, Ay’ın yeni ay evresi denir.

İlk dördün: Ay bu konumdayken Güneş, Ay’ın her zamanki gibi yarısını aydınlatır. Ancak aydınlanan kısmın yarısı Ay’ın Dünya’ya bakmayan öbür yüzünde olduğu için Dünya yüzeyinden, Ay’ın tüm yüzey alanının dörtte biri görülür. Bu nedenle bu evreye ilk dördün denir.

Dolunay: Ay’ın, Dünya’nın ve Güneş’in aynı doğrultuda olduğu zaman gerçekleşen evredir. Ay bu konumdayken Güneş’in aydınlattığı tüm yüzey, Dünya’ya dönüktür. Bu nedenle Ay, tam bir daire şeklinde görülmektedir. Bu evreye dolunay evresi denir.

Son dördün: İlk dördün evresinde olduğu gibi Güneş, Ay’ın bize bakan yüzeyinin yarısını yani tüm yüzeyin dörtte birini aydınlatmış olarak görünür. Dünya yüzeyindeki bir kişi, ilk dördün evresinde Ay’ın sol tarafını aydınlatılmış olarak görürken son dördün evresinde kendisine göre Ay’ın sağ tarafını aydınlık olarak görür. Bu evre, dolunay evresinden bir hafta sonra meydana gelir.

Güneş, Dünya ve Ay

Güneş kendi ekseni etrafında batıdan doğuya doğru döner.  Dünya, kendi ekseni etrafında dönerken aynı zamanda Güneş’in çevresinde dolanır. Dünya kendi ekseni etrafında batıdan doğuya doğru döner ve bu hareketini 24 saatte tamamlar. Bu süreye 1 gün denir.

Dünya Güneş’in çevresindeki yörüngesinde de batıdan doğuya doğru dolanır. Dünya’nın bu hareketi tamamlaması 365 gün 6 saat sürer ve bu süreye 1 yıl denir.

Ay hem kendi ekseni etrafında döner hem de Dünya’nın etrafında ve Dünya ile birlikte Güneş’in etrafında dolanır. Ay’ın Dünya etrafında dolanma yönü de batıdan doğuya doğrudur. Ay bu hareketini yaklaşık 27 günde tamamlar.

Ay kendi etrafındaki dönüşü ile Dünya’nın etrafındaki dolanma hareketini aynı sürede tamamlar. Bu nedenle Dünya’dan bakıldığında Ay’ın hep aynı yüzü görünür. Ay’ın, Dünya’dan görülen yüzünün ışık alıp almama durumuna bağlı olarak da Ay’ın evreleri oluşur.

Ay’ın evreleri yaklaşık olarak 29 günde tamamlanır ve bu süreye 1 ay denir. Ay’ın iki ana evresi arasında geçen zamana da 1 hafta denir.