5. Sınıf Kuvvetin Ölçülmesi ve Sürtünmesi Konu Anlatımı
Bu yazıda doğada var olan çeşitli kuvvetleri tanıyarak kuvvetin büyüklüğünün dinamometre ile nasıl ölçüldüğünü keşfetmeniz, farklı yüzey ve ortamlarda sürtünme kuvvetinin harekete olan etkisini gözlemlemeniz, sürtünme kuvvetinin günlük yaşantımızdaki yeri ve öneminden haberdar olmanız, açısından aydınlatıcı yazı hazırladık. 5. Sınıf Kuvvetin Ölçülmesi ve Sürtünmesi Konu Anlatımı, Kuvvetin Ölçülmesi ve Sürtünmesi Konu Anlatımı , 5. Sınıf Fen Bilimleri
Kuvvetin Ölçülmesi ve Sürtünmesi
Kuvvetin Ölçülmesi
Duran bir cismi harekete geçiren, hareket hâlindeki bir cismi durdurabilen ve cisimlerin hızını, yönünü ve şeklini değiştirebilen etkiye kuvvet denir. Kuvvetin itme ve çekme etkisinden başka, yön ve şekil değiştirme etkisi de vardır.
Kuvvet ölçümü dinamometre adı verilen aletlerle yapılır. Dinamometre, yapısında bulunan yayın esneklik özelliğine göre ölçeklendirilmiş bir ölçüm aracıdır.
Kuvvet birimi, bilim dünyasına yaptığı katkılardan dolayı Isaac Newton’ın (Ayzek Nivtın) anısına Newton (N) olarak kabul edilmiştir. Deniz seviyesindeki 1kg’lık cisme Dünya’nın uyguladığı çekim kuvveti, yaklaşık 10 N’dır.
Dinamometreler, halk arasında kuvvetölçer adıyla bilinir. Dinamometre ile ölçülen kuvvet değerinin birimi Newton (Nivtın) olarak ifade edilir.
Her dinamometre ile her kuvvet ölçülemez. Doğru bir ölçüm yapabilmek için ölçülecek kuvvetin, dinamometrenin ölçebileceği en yüksek değerden küçük olması gerekir. Günlük hayatta kullandığımız
kantarlar bir dinamometredir ancak ölçüm değerleri kilograma çevrilerek kullanılır.
Sürtünme Kuvveti
Bir cismin hareketini engelleyecek yönde, cisimle yüzey arasında oluşan kuvvete sürtünme kuvveti denir. Sürtünme kuvveti temas gerektiren bir kuvvettir. Boşlukta sürtünme kuvveti oluşmaz.
– Sürtünme kuvveti hareket yönüne daima zıttır.
– Sürtünme kuvveti temas gerektiren bir kuvvettir.
– Sürtünme kuvveti pürüzlü yüzeylerde daha fazladır, az pürüzlü, kaygan yüzeylerde daha azdır.
Bisikleti toprak zeminde sürmek, beton zeminde sürmekten daha zordur. Çünkü toprak zemin beton zemine göre daha pürüzlüdür ve sürtünme daha fazladır. Bu da hareketi zorlaştırır.
Sürtünme kuvveti sadece cisimle katı yüzey arasında oluşmaz. Gemilerde olduğu gibi cisimle su arasında oluşan sürtünme kuvvetine su direnci denir.
– Su direnci, suyun içerisinde hareket eden cisimlerin hareketini zorlaştırır.
– Cisimlerin suya temas eden yüzeyi ne kadar büyükse su direnci o kadar fazladır.
– Suda hareket eden araçlar tasarlarken su direnci dikkate alınır.
– Su, cisimlere havadan daha fazla direnç uygular.
Örneğin; gemilerin ön kısımlarının V şeklinde olmasının nedeni, su direncini azaltmaktır.
Benzer şekilde, uçak gibi havada hareket eden cisimlere hava ortamında etki eden sürtünme kuvvetine hava direnci denir.
– Hava direnci cisimlerin hareketini engelleyici bir etkidir.
– Hava direnci cisimlerin hareket yönüne ters yönde etki eder.
– Cismin havada temas eden yüzeyi ne kadar genişse hava direnci o kadar fazla olur.
Örneğin; paraşütlerin yüzeylerinin büyük olması hava direncini artırarak paraşütçünün yere güvenli inmesini sağlar.
