5. Sınıf Yazım Kuralları Konu Anlatımı
Her dilin olduğu gibi Türkçemizin de kendine özgü belli kuralları vardır. Dilimizi yazılı olarak
kullanırken uymamız gereken kurallar vardır. Bu kurallara yazım kuralları denir. Yazım kuralları, büyük harflerin kullanıldığı yerler, -de bağlacının kullanıldığı yerler, -de ekinin yazımı,-ki bağlacının kullanıldığı yerler, -ki ekinin yazımı.5. Sınıf Yazım Kuralları Konu Anlatımı , Yazım Kuralları Konu Anlatımı, 5. Sınıf Türkçe Konu Anlatımı,5. Sınıf Türkçe
Yazım Kuralları
- Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler
- “-de” bağlacının ve “-de” Ekinin Yazımı
- “-ki” bağlacının ve “-ki” ekinin Yazımı
- mi Soru Ekinin Yazımı
- Sayıların Yazımı
- Kısaltmaların Yazımı
- İkilemelerin Yazımı
- Satır Sonuna Sığmayan Sözcüklerin Yazımı
- Ses Olaylarına Uğramış Sözcüklerin Yazımı
- Ayrı Yazılan Birleşik Sözcüklerin
Her dilin olduğu gibi Türkçemizin de kendine özgü belli kuralları vardır. Dilimizi yazılı olarak
kullanırken uymamız gereken kurallar vardır. Bu kurallara yazım kuralları denir.
Yazım kuralları sayesinde duygularımızı, düşüncelerimizi doğru ve açık bir şekilde anlatabilir
ve sağlıklı, kolay iletişim kurabiliriz
Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler
– Cümleler büyük harfle başlar.
Örnek:
Deniz kenarında dolaştık.
Tarih yazılısından yüz aldım.
– Şiirlerin her dizesi büyük harfle başlar
Örnek:
Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak;
Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.
O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak;
O benimdir, o benim milletimindir ancak.
– Bütün özel adlar büyük harfle başlar:
Örnek:
Çalıkuşu Reşat Nuri Güntekin’in bir romanıdır.
Bu hastayla Dr. Ayhan Onur ilgileniyor.
– Cümle içinde özel adın yerine kullanılan makam ve ünvan sözleri büyük harfle başlar:
Örnek:
Şehrimize gelen heyeti Vali kabul etti.
– Hayvanlara verilen özel adlar büyük harfle başlar:
Örnek:
Tekir’in mamasını dışarıya koydum.
En fazla sütü Sarıkız veriyor.
– Yer adları (kıta, ülke, bölge, il, ilçe, köy, semt, cadde, sokak vb.) büyük harfle başlar:
Örnek:
Türkiye Asya kıtasında yer alan bir ülkedir.
Antalya Serik’te arkadaşlar tatil yapıyor.
Ankara Caddesi, Subayevleri mahallesi, Gazitepe Sokak’ta oturuyorum.
– Dil adları büyük harfle başlar:
Örnek:
Yarın ilk dersimiz İngilizce.
– Din, mezhep adları ve bir dine bağlı olanları bildiren sözcükler büyük harfle başlar:
Örnek:
Asya’da en yaygın din Müslümanlık ‘tır
Filimde Müslüman bir ailenin yaşadıkları anlatılıyordu.
– Kurum, kuruluş ve kurul adlarının her sözcüğü büyük harfle başlar:
Örnek:
Türkiye Büyük Millet Meclisi her yıl 1 Ekim’de toplanır.
– Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin (müzik, resim, heykel) her sözcüğü büyük harfle başlar:
Örnek:
İstiklal Marşı Mehmet Akif Ersoy’un eseridir.
– Gezegen ve yıldız adları büyük harfle Başlar:
Örnek:
Akşam Kutup Yıldızını çocuklara gösterdim.
– Yer adlarında ilk isimden sonra gelen ve deniz, nehir, göl, dağ, boğaz gibi tür bildiren ikinci isimler büyük harfle başlar:
Örnek:
Arabayla Beyşehir Gölü’nün etrafını dolaştık.
Bu yıl Konya Ovasında buğday üretimi düşü kaldı.
İstanbul Boğazı Marmara Denizi ile Kara Denizi birbirine bağlıyor.
Vapurla Anadolu Yakası’ndan Avrupa Yakasına geçtik.
– Milli ve dini bayramlarla anma ve kulama günlerinin adları büyük harfle yazılır.
Örnek:
Bugün Cumhuriyet Bayramı’nı coşkuyla kutladık.
Bu yıl kurban Bayramı’nda dedemlere gideceğiz.
Mayısın ikinci pazar günü Anneler Günü olarak kutlanıyor.
– Saray, köşk, kale, anıt gibi yapı adlarının tüm sözcükleri büyük harfle başlar:
Örnek:
Bu hafta Topkapı Sarayını gezeceğiz.
Yaz mevsiminde Bodrum kalesindeki konser çok güzeldi.
– Tarihi olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar:
Örnek:
Roman Kurtuluş Savaşını Anlatıyor.
İnsanlar Orta Çağ’da büyük bir cehaletin içindeydi.
Etnografya Müzesinde Cilalı Taş Devri eserleri sergileniyor.
– Devlet adları büyük harfle başlar:
Örnek:
Türkiye Cumhuriyeti Devleti sonsuza kadar yaşayacak.
Filmde Amerika Birleşik Devletleri’nin uygulamaları eleştiriliyordu.
Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş söz konusu olduğunda yer adının ilk harfi büyük yazılır.
Örnek:
Ailece Boğaz’da gezmeyi seviyoruz.
– Millet ve boy adları büyük harfle başlar:
Örnek:
Türk, Oğuz, İngiliz, Tatar
– Yer ve millet adlarıyla kurulan birleşik kelimelerde sadece özel adlar büyük harfle başlar:
Örnek:
Antep fıstığı
İngiliz anahtarı
Hindistan cevizi
Alman pastası
– Mektuplarda ve resmi yazışmalarda hitaplar büyük harfle başlar:
Örnek:
Sevgili dayıcığım ,
Canım anneciğim,
Sayın Valim
– Yazı başlıklarının her sözcüğü büyük harfle başlar:
Örnek:
Ormanların Önemi
Çocuk Sağlığı
– Tabela, levha ve levha niteliğindeki yazılarda geçen kelimeler büyük harfle başlar:
Örnek:
Vezne
3. Kat
Giriş
– Belirli bir tarihi gösteren ay ve gün adları büyük harfle başlar:
Örnek:
29 Ekim 1923’te Cumhuriyet ilan edildi.
Başvurular 15 Ocak’ a kadar sürecek.
– Yer – yön bildiren ( doğu, batı, kuzey, güney…) sözcükler özel isimden önce kullanıldıklarında büyük harfle başlar. Özel isimden sonra ya da tek başlarına kullanıldıklarında küçük harfle başlar.
Örnek:
Gelecek hafta Doğu Anadolu turuna çıkacağım.
Bu hafta Karadeniz Bölgesi’ nin batısı yağmurlu olacakmış.
“-de” bağlacının ve “-de” Ekinin Yazımı
– Bağlaç olan ‘’de, da’’ kendinden önce gelen sözcükten ayrı yazılır.
Örnek:
Gidip te gelmemek var, gelip te görmemek var değil
Bağlaç olan “de, da” ünsüz sertleşmesine uğramaz. Başka bir deyişle bağlaç olan “de, da” nın “te, ta” şekli yoktur.
Örnek:
Yanımıza kitap da alalım.
– Bulunma hal eki olan “-de / -da” ek olduğu için sözcüğe bitişik yazılır. Bir şeyin ” nerede, kimde” olduğunu belirtir:
Örnek:
Hayatınızda tümüyle siz ait bir şeyler olsun.
Dolabın gözünde kazak var.
Bulunma hal eki olan “-de / -da” ünsüz sertleşmesine uğrayıp “-te / -ta” olabilir.
Örnek:
Çocuklar bizi sokakta bekliyordu.
“-ki” bağlacının ve “-ki” ekinin Yazımı
Türkçede biri bağlaç ikisi ek olan üç çeşit ‘’ki’’ vardır.
– Bağlaç olan “ki” ayrı yazılır. Genellikle cümleleri bağlar:
Örnek:
Geçmiş zaman olur ki hayali cihan değer.
– Sıfat yapan ”ki” bitişik yazılır. Adlara eklenerek yer ve zaman belirtir. Ada sorulan ”hangi” sorusuyla bulunur.
Örnek:
Meydandaki çınar ağacı kurumuş. (Hangi su)
– Zamir (ilgi zamiri) olan ”-ki” bitişik yazılır. Bir adın yerine kullanılır.
Örnek:
Bizimki yine geç kaldı. (Bir kişinin adının yerine kullanılmış)
” mi” Soru Ekinin Yazımı
– Soru eki ”mi” (mı, mi, mu, mü) kendinden önceki sözcüklerden ayrı, kendinden sonra gelen eklere bitişik yazılır. bitişik yazılır.
Örnek:
Onu bekleyecek misin?
Kıyafetim yakışmış mı?
Soru anlamı dışında kullanılan ”mi” cümleye ”zaman” ve ”pekiştirme” anlamları da katar.
Örnek:
Düzenli mi düzenli bir hayatı vardı. (pekiştirme)
On iki saat doldu mu işim biter giderim. (zaman)
Sayıların Yazımı
Sayılar harfle de yazılabilir.
Örnek:
on beş gün, yirmi beş bin, 23 kişi,66 soru…
– Birden çok sözcükten oluşan sayılar ayrı yazılır.
Örnek:
on beş, yirmi yedi, beş yüz altmış vb.
-Para ile ilgili senet, çek vb ticari belgelerde geçen sayılar bitişik yazılır.
Örnek:
4565(dörtbinbeşyüzaltmışbeş)
– Yüzde ve binde işaretleri yazılırken sayılarla işaret arasında boşluk bırakılmaz.
Örnek:
%80, %60 vb…
– Sayılardan oluşan iskambil oyunlarının adları bitişik yazılır.
Örnek:
ellibir, yirmibir altmışaltı vb…..
-Romen rakamları; tarihî olaylarda, yüzyıllarda ,hükümdar adlarında, tarihlerde (ayları göstermek için) kitap ve dergi ciltlerinde, kitapların asıl bölümlerinden önceki sayfaların numaralandırılmasında, maddelerin sınıflandırılmasında kullanılır.
Örnek:
15.yüzyıl, XI., 1.,…
-Dört yada daha çok basamaklı sayılar, sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayırılarak yazılır ve bu bölümlere nokta konu.
Örnek:
3.476, 55.869 ,1.598.789 vb..
– Sayılardaki kesirler virgülle ayrılır.
Örnek:
3,14; 0,5; 5,26 vb.
-Sıra sayıları yazıyla ve rakamla gösterilebilir. Rakamla gösterilirse ya rakamdan sonra bir nokta konur ya da rakamdan sonra kesme işareti konularak derece gösteren ek yazılır.
Örnek:
1.kat, 1’inci kat; 5. soru, 2. kişi
– Üleştirme sayıları rakamla değil, yazıyla yazılır.
Örnek:
20’şer değil, yirmişer; 2’şer değil, ikişer vb..
– Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır.
Örnek:
8/4 ‘ü(sekiz bölü dördü), 3/2’si (üç bölü ikisi) vb.
ÖNEMLİ: Bir Zorunluluk olmadıkça cümle rakamla başlamaz.
Kısaltmaların Yazımı
Bir sözcüğün, terimin ya da özel adın içerdiği harflerden biri ya da birkaçıyla kısaca anlatılmasına ve simgeleştirilmesine kısaltma denir.
– Kuruluş, ülke, kitap, dergi ve yön adlarının kısaltmaları her sözcüğün ilk harfinin büyük yazılmasıyla yapılır.
Örnek:
TDK( Türk Dil Kurumu), ABD( Amerika Birleşik Devletleri), KB( Kutadgu Bilig), TDED ( Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi)
-Ölçü birimlerinin uluslararası kısaltmaları kullanılır.
Örnek:
cm, kg, m, g, mg vb…
– Kuruluş, kitap, dergi ve yön adlarıyla ölçülerin dışında kalan sözcük ya da sözcük öbeklerinin kısaltılmasında, ilk harfle birlikte sözcüğü oluşturan temel harfler dikkate alınır. Kısaltılan; özel ad, unvan ya da rütbe ise ilk harf büyük; cins isim ise ilk harf küçük olur.
Örnek:
Alm., Kocatepe Mah., As., Dr., sf., ed., kim. vb.
İkilemelerin Yazımı
– Ayırmada satır sonunda satır başında tek harf bulunmaz.
Örnek:
Burasını ilk defa görüyormuş gibi duvarlara, perdelere, möblelere, eş-
yalara bakıyor, hayret ediyordu. Bütün bu muhitte Türk hayatına, Türk ruhu-
na ait bir gölge, bir çizgi bile yoktu. Birden Bursa’daki çocukluğunun geçti-
ği babaevini hatırladı; sofada rahat ve beyaz örtülü divanlar vardı. (Ömer Seyfettin)
Satır Sonuna Sığmayan Sözcüklerin Yazımı
– Satır sonuna sığmayan birleşik sözcükler, tek sözcükmüş gibi düşünülerek ayrılır.
Örnek:
…………………………………………………………………………………………….. u-
çurtma değil,
…………………………………………………………………………………………uçurt-
ma;
…………………………………………………………………………………….. müdafa-
a değil,
……………………………………………………………………………………….. müda-
faa;
Ses Olaylarına Uğramış Sözcüklerin Yazımı
Sözcükler ek alırken ya da başka bir sözcükle birleşirken bazı ses değişmelerine uğrar. Bu değişmelere ses olayları denir.
Bitişik Yazılan Birleşik Sözcükler
– Bazı Arapça kökenli sözcükler ” etmek, olmak, eylemek…” yardımcı fiilleriyle birleşirken ses düşmesine, ses türemesine ve ses değişmesine uğradıklarında bitişik yazılır:
Örnek:
darp etmek ———-darpetmek
ayıp olmak———– kaybolmak
his etmek ————-hissetmek
– Ses düşmesine uğrayan birleşik sözcükler bitişik yazılır:
Örnek:
ne için————niçin
pazar ertesi—— pazartesi
kahve altı——– kahvaltı
– Somut olarak yer bildirmeyen ” alt, üst, üzeri” sözcüklerinin sona getirilmesiyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır:
Örnek:
suçüstü, bilinçaltı
ayaküzeri, akşamüzeri
– Ara yönleri belirten sözcükler bitişik yazılır.
Örnek:
güneybatı
kuzeydoğu
güneydoğu
kuzeybatı
– Renk adlarıyla kurulan bitki, hayvan ve hastalık adları bitişik yazılır:
Örnek:
alabalık
karadut
bozayı
maviküf (hastalık)
– Ev sözcüğüyle kurulan birleşik sözcükler bitişik yazılır:
Örnek:
bakımevi
yayınevi
gözlemevi
huzurevi
”-egelmek, -ebilmek, -edurmak, ekalmak, -eyazmak,- ivermek” sözcükleriyle yapılan birleşik sözcükler bitişik yazılır:
Örnek:
Konuşabilmek
bakakalmak
çıkagelmek
alıvermek
– Sözcüklerden her ikisi veya ikincisi birleşme sırasında anlam değişimine uğradığında bu sözcükler bitişik yazılır:
Bitki adları:
aslanağzı
kuşburnu
keçiboynuzu
ayşekadın
hayvan adları
danaburnu
karadul
yalıçapkını
akbaş
Alet ve eşya adları:
kargaburnu
kedigözü
Yiyecek adları:
kadınbudu
bülbülyuvası
Oyun adları:
beştaş
uzuneşek
Gök cisimlerinin adları:
Büyükayı
samanyolu
Renk adları:
balköpüğü
gülkurusu
fildişi
kavuniçi
Ayrı Yazılan Birleşik Sözcükler
– Yardımcı fiillerle (et-, eyle-, ol-, kıl-) oluşanlarda herhangi bir ses olayı yoksa bu sözcükler ayrı yazılır:
Örnek:
arz etmek, dans etmek, var olmak, yok olmak, alt etmek vb….
– Birleşme sırasında birleşiği oluşturan sözcüklerin hiçbir ya da ikinci sözcüğü anlam değişikliğine uğramışsa bu sözcükler ayrı yazılır:
Örnek:
ada balığı, köpek balığı, ardıç kuşu, meyve sineği, deniz yılanı,dağ keçisi, çörek otu…
– “-r / -ar / -er, -maz / -mez ve -an / -en” sıfat-fiil ekleriyle kurulan sıfat tamlaması yapısındaki birleşik kelimeler ayrı yazılır.
Örnek:
bakar kör, çalar saat, döner sermaye, güler yüz, koşar adım, yazar kasa, çıkmaz sokak, görünmez kaza, tükenmez kalem, uçan daire…
– “Renk” sözü veya renklerden birinin adıyla kurulmuş isim tamlaması yapısındaki renk adları ayrı yazılır.
Örnek:
gümüş rengi, portakal rengi, ateş kırmızısı, boncuk mavisi, limon sarısı…
Ağır, ağır çıkacaksın bu merdivenlerden,
Eteklerinde güneş rengi bir yığın yaprak,
Ve bir zaman bakacaksın semâya ağlayarak… (Ahmet Haşim)
– Rengin tonunu belirtmek üzere renkten önce kullanılan sıfatlar ayrı yazılır.
Örnek:
açık mavi, açık yeşil, kirli sarı, koyu mavi, koyu yeşil…
– Yer adlarında kullanılan “batı, doğu, güney, kuzey, güneybatı, güneydoğu, kuzeybatı, kuzeydoğu, aşağı, yukarı, orta, iç, yakın, uzak” kelimeleri ayrı yazılır.
Örnek:
Batı Trakya, Doğu Anadolu, Güney Kutbu, Kuzey Amerika, Güneydoğu Anadolu, Aşağı Ayrancı, Orta Asya, İç Anadolu, Yakın Doğu, Uzak Doğu…
Türklerin ana yurdu Orta Asya‘dır.
– Kişi adlarından oluşmuş “mahalle, bulvar, cadde, sokak, ilçe, köy vb.” yer ve kuruluş adlarında, sondaki unvanlar hariç şahıs adları ayrı yazılır.
Örnek:
Yunus Emre Mahallesi, Gazi Mustafa Kemal Bulvarı, Nene Hatun Caddesi, Fevzi Çakmak Sokağı, Koca Mustafapaşa, Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi, Sütçü İmam Üniversitesi…
– “Dış, iç, sıra” sözleriyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır.
Örnek:
çağ dışı, sıra dışı, yasa dışı, ceviz içi, hafta içi, yurt içi, aklı sıra, ardı sıra, peşi sıra, yanı sıra…
– Somut yer belirten alt ve üst sözcükleriyle oluşturulan birleşikler ve terimler ayrı yazılır:
Örnek:
deri altı, su altı, böbrek üstü bezi, tepe üstü vb.
– “Alt, üst, ana, ön, art, arka, yan, karşı, iç, dış, orta, büyük, küçük, sağ, sol, peşin, bir, iki, tek, çok, çift” sözlerinin başa getirilmesiyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır.
Örnek:
alt yazı, üst kat, ana bilim dalı, ön söz, ön yargı, art niyet, arka plan, yan etki, karşı görüş, iç savaş, dış hat, orta oyunu, sağ açık, sağ bek, peşin hüküm, bir hücreli, iki anlamlı, tek eşli…
