8. Sınıf Asitler ve Bazlar Konu Anlatımı
Bu yazımızda sizlere LGS Fen Bilimleri konusu olan aynı zamanda 8. sınıf konuları arasında yer alan Asitler ve Bazlar hakkında bilgilendireceğiz.
Asitler ve Bazlar
Asitler ve Bazlar
Canlılar için yaşamsal bir öneme sahip olan asitler ve bazların yapılarını ve özelliklerini bilmemiz bizim için önemlidir.
Asit Nedir?
Sulu çözeltilerinde Hidrojen İyonu veren maddelere asit denir.
– Tatları ekşidir.
– Sulu çözeltilerinde H3O+ (hidronyum) iyonu fazlalığı vardır.
– Genellikle suda iyi çözünürler.
– Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.
– Mavi turnusol kağıdını kırmızıya boyarlar.
– Aktifliği hidrojenden fazla olan metallerle tepkime vererek metalin tuzunu ve H2 gazını oluştururlar.
Bazı asit formülleri:
HCI : Hidroklorik asit
HNO3 : Nitrik asit
H2SO4 : Sülfürik asit
H3PO4 : Fosforik asit
* Sulu çözeltilerinde büyük oranda iyonlarına ayrışabilen asitlere kuvvetli asit denir.
* Kuvvetli asitler çok tahriş edici ve yakıcıdır. Bu yüzden dikkatli kullanılmalıdır.
* Günlük hayatta tükettiğimiz bazı gıdaların yapısında asit bulunur. Bu asitler zayıftır.
Kuvvetli asitlere örnek;
HNO3 : Nitrik Asit
HCl : Hidroklorik Asit
HClO4 : Perklorik Asit
H2SO4 : Sülfürik Asit
Zayıf asitlere örnek;
Üzüm –> Tartarik Asit
Ekşimiş Süt –> Laktik Asit
Kola –> Karbonik Asit
Karınca –> Formik Asit
Elma –> Malik Asit
Sirke –> Asetik Asit
Baz Nedir?
Sulu çözeltilerine hidroksit ( OH – ) iyonu verebilen maddelere baz denir.
NaOH → Na+(suda) + OH– (suda )
– Tatları acıdır.
– Sulu çözeltilerin de OH– iyonu fazlalığı vardır.
– Temas edildiklerinde ele kayganlık hissi verirler.
– Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.
– Kırmızı turnusolü maviye çevirir.
– Alkali metallerin hidroksitleri (NaOH, KOH gibi) hariç diğerlerinin sudaki çözünürlükleri genellikle azdır.
– Kuvvetli bazlar (Alkali metallerin oksit ve hidroksitleri.) amfoter metallerle (Zn, AI, Cr, Pb, Sn gibi…) tepkime vererek tuz ve H2 gazını oluştururlar.
– Bazlar, asitler ile nötralleşme tepkimesi verir.
– Aşındırıcı ve tahriş edicidirler. Sodyum hidroksit (NaOH) nem çekicidir. Ele temas ederse ciddi yanıklara sebep olur.
* Sulu çözeltilerinde büyük oranda iyonlarına ayrışabilen bazlara kuvvetli baz denir.
* Kuvvetli bazlar çok tahriş edici ve yakıcıdır. Bu yüzden dikkatli kullanılmalıdır.
* Günlük hayatta kullandığımız bazı temizlik malzemeleri bazdır. Bunlar sulandırılmış ve zayıflatılmış bazlardır.
Kuvvetli bazlara örnek olarak;
NaOH : Sodyum hidroksit
KOH : Potasyum hidroksit
Ca(OH)2 : Kalsiyum hidroksit
Zayıf bazlara örnek olarak;
NH3 : Amonyak
NH4OH : Amonyum Hidroksit
İndikatör Nedir?
İki maddeyi birbirinden ayıran veya bilinmeyen bir maddenin hangi madde olduğunu bilmemize yarayan maddelere denir. Ayıraç ya da belirteç de denir. Asit ve baz indikatörü olarak birçok madde kullanılmaktadır. Bunlar;
– Turnusol Kağıdı
– Fenolftalin
– Metil oranj’dır.
Bunların yanı sıra doğal indikatörler de vardır. Bahsedecek olursak;
– Kırmızı soğan
– Kara lahana
– Nar
– Ateş dikeni
– Gül vb.
Kara Lahana : Eğer kara lahana suyuna asidik bir madde eklenirse, karışımın rengi kırmızıya; bazik bir madde eklenirse, yeşile döner.
Turnusol Kağıdı Nedir?
Çözeltilerin asit veya alkaliliğini belirlemede kullanılan kimyasal bir madde olan turnusol, boya emdirilmiş kağıt şeritler sıvıya daldırılır. Sıvı asitse kağıt kırmızı, alkali ise mavi renk alır. Asit çözeltisine turnusol ilave edildiğinde çözelti kırmızı, baz çözeltilerine ilave edildiği zaman ise çözeltinin rengi mavi olur.
Turnusol, asidik veya bazik maddelerin değerlerini ölçer bu ölçüm de belli değerler arasında yapılır. Bu değerlere pH adı verilir. Turnusolun pH olarak dönüm noktası 4,5-8,3 arasındadır.
Turnusol kağıdı pH’ı 7’den büyük olan çözeltilere batırılırsa kağıt mavi, pH’ı 7’den küçük (asidik) çözeltilere batırılırsa kağıt kırmızı renk alır. Turnusol daha çok kimya laboratuvarlarında kullanılır.
Asitlik ve Bazlık Ölçüsü “PH”
Asitlik derecesi ise pH değeri ile ölçülür. pH değeri 7’nin altında olan çözeltiler asidik, 7’nin üzerinde olan çözeltiler bazik olarak tanımlanır. pH değeri 7 olan çözeltiler ise nötrdür.
Asit ve bazlar her biri serbest hidrojen ve hidroksil iyonlarına sahiptirler. Belli koşullarda ve belli bir çözeltide hidrojen ve hidroksil iyonlarının ilişkileri sabit olduğu için, birini tespit etmek diğerini bilmek ile mümkündür. Bu anlamda, pH, tanımsal açıdan hidrojen iyonu aktivitesinin seçici bir ölçümü olsa da, hem alkalinlik hem de asitliğin bir ölçüsüdür. pH logaritmik bir fonksiyon olması açısından, pH değerindeki bir birimlik değişim hidrojen iyon derişimindeki on-katlık değişime karşılık gelir.
Asit ve Bazların Tepkimeleri
Asit ya da asidik özelliğe sahip olan maddeler ile baz ya da bazik özelliğe sahip olan maddelerin tepkimesi mümkündür. Bu tepkimelere “nötürleşme tepkimesi” adı da verilmektedir. Bu tepkimelerin maddelerin sınıflarına göre 4 bölüme ayrılır. Bunlar;
Asidik Oksit
Ametallerin oksijenli bileşiğidir.
Örnek: CO2 – SO2 – SO3 – NO2 – N2O5→ Asidik oksitler
Asitlerle tepkime vermez ama bazlara tepkime verir.
Su ile tepkime verir (Asit çözeltileri oluşur).
Yapılarında H yoktur.
Bazik Oksit
Bazlarla tepkime vermez ama asitlere tepkime verir.
Suyla tepkime verir ve Bazik çözelti oluşur.
Yapılarında OH- iyonu yok.
Bazlarla tepkime vermez.
Metallerin oksijenli bileşiğidir.
Örnek: Na2O, Li2O, MgO, CaO…
Nötr Oksit
Ametallerin oksijence fakir bileşiğidir.
Örnek: N2O, CO, NO
Suyla , asitle, bazla tepkime vermez.
Sadece yanma tepkimesi verir. CO + ½ O2 → CO2
Amfoter Oksit
Asitlerle ve bazlarla tepkime verir.
Suyla tepkime vermez.
Amfoter metallerin oksijenli bileşiğidir.
Örnek: ZnO, Al2O3, PbO, SnO, PbO
Yaşamımızda Asitler ve Bazlar
– Midemiz de seyreltik hidroklorik asit salgılayarak besinleri parçalar. Bu salgının fazlalaşması midede ülsere sebep olur.
– Bazı maddelerin yapısında hidrojen bulunmadığı hâlde, hidrojen iyonu (H+) oluşumuna sebep oldukları için sulu çözeltileri asit özelliği gösterir.
– CO2 , NO2 ve SO2 suda asit özelliği gösteren maddelerdir.
– Havadaki karbon dioksit, azot dioksit ve kükürt dioksit gazları da yağmur damlalarında çözündüklerinde asit olarak yere düşer. Asit yağmurları bu şekilde oluşur.
– Diş macunu ve şampuanlarda da baz olduğu için acı tat verir.
– Amonyaklı sıvı maddeler, yağ sökücü olarak ev temizleyicilerinde kullanılır.
– Yemek sodası olarak bilinen kabartma tozu, bir çeşit baz olan sodyum bikarbonat içerir.
– Kireç suyu bir çeşit bazdır.
