Bu yazımızda sizlere LGS Fen Bilimleri konusu olan aynı zamanda  8. sınıf konuları arasında yer alan   DNA ve Genetik Kod / Canlılar ve Yaşam hakkında bilgilendireceğiz. Aşağıda sizlere başlıklar halinde konularımızı anlattık. Üzerine tıklayarak ulaşabilirsiniz.

Basınç

• Katıların Basıncı
• Sıvıların Basıncı
• Gazların Basıncı

Bütün maddelerin ağırlığı vardır ve maddeler ağırlıklarından dolayı temas ettiği yüzeye basınç uygular. Maddenin ağırlığından dolayı birim yüzeye uyguladığı dik kuvvete basınç denir. Basınç P sembolü ile gösterilir ve değeri

P = F_dik/A     eşitliği ile bulunur.

– Bağıntıda; P: basınç, F: yüzeye uygulanan dik kuvvetin büyüklüğü, S : kuvvetin etki ettiği yüzey alanıdır.
– Kuvvet birimi newton (N), yüzey alan birimi m2 alındığında basınç birimi N/m2 bulunur.
– 1 N/m² = 1 pascaldır.

Katıların Basıncı

Uygulanan kuvvetin büyüklüğü ile doğru orantılıdır. Katı cisimlerde uygulanan kuvvetin kaynağı cismin ağırlığı olduğundan, cismin ağırlığı artarsa basınç artar, cismin ağırlığı azalırsa basınç azalır.

Katı basıncını etkileyen diğer bir unsur ise yüzey alanıdır. Katı basıncı yüzey alanı ile ters orantılıdır. Yüzey alanı artarsa basınç azalır, yüzey alanı azalırsa basınç artar.

Katılar üzerine uygulanan kuvveti aynen iletir, fakat basınç  aynen iletmez. Basınç yüzeyle ters orantılıdır.

Çivinin sivri ucunda kuvvet aynı olmasına rağmen basınç fazladır.

Sıvıların Basıncı

Sıvılar da katılar gibi bir kütleye sahip oldukları için basınç, katılara benzer şekilde kuvvet/alan yoluyla bulunur. Fakat katılardan farklı olarak sıvılar, temas ettikleri her yüzeye başka bir deyişle her doğrultuda basınç uygularlar.

Sıvı basıncının değeri

P = h.d.g    →  (Perşembe haftanın dördüncü günü) şeklinde kodlayabiliriz.

eşitliği ile bulunur.

P: Sıvı basıncı
h: Yükseklik (Derinlik)
d: Sıvının yoğunluğu
g: Yer çekimi ivmesi (Dünya üzerinde çok fazla değişmediği için kullanılmayacak)

Sıvı basıncı, sıvının bulunduğu kabın şeklinden bağımsızdır. Sıvı maddeler kuvveti tamamen iletmez ancak basıncı iletirler. Bu durum Pascal Prensibi ile açıklanır.

Pascal Prensibi (Sıvıların basıncı iletmesi): Sıvıların sıkıştırılabilme özelliği yoktur. Bu nedenle sıvılar, uygulanan basıncı her yöne ve eşit olarak iletir. Buna pascal prensibi denir.

Not: Basınç değişmez, fakat basınç kuvveti alanın büyüklüğüne göre değişir.

İlaçlama pompaları, su cendereleri, tulumbalar, berber koltukları, taşıma ve sıkıştırma sistemleri sıvıların basıncı iletme prensibine göre çalışır.

Oyuncak su tabancaları, lunaparktaki atlıkarıncalar, damperli kamyonlar, vinçler sıvıların basıncı iletmesi prensibinden yararlanılarak yapılmıştır.

Gazların Basıncı

Gaz basıncı, ideal gaz denklemi sayesinde hesaplanır. İdeal gaz denklemi şu şekilde formüle edilir:

P V = n. R .T

Denklemdeki;

P: İdeal gazın herhangi bir durumdaki basıncını (atm biriminden)
V: İdeal gazın hacmini (litre cinsinden)
n: İdeal gazın mol sayısını
R: İdeal gaz sabitini
T: İdeal gazın kelvin sıcaklığındaki değerini  temsil eder.

Basıncı ölçmek için farklı araçlar kullanılır: Açık hava basıncını ölçmek için barometre; bir kaptaki gaz basıncını ölçmek için manometre kullanılır.

Atmosferi oluşturan gazlar, ağırlığından ve taneciklerin hareketinden dolayı yeryüzündeki tüm varlıklara basınç uygular. Bu basınca açık hava basıncı ya da atmosfer basıncı denir.

Açık hava basıncını bulan bilim insanı Toriçelli‘dir.

Toriçelli 1 m uzunluğundaki bir cam boruyu cıva ile doldurup cıva dolu bir kabın içine ters çevirmiştir. Cıva seviyesini deniz seviyesinde ve 0 °C’de 76 cm olarak ölçmüştür.

Açık hava basıncının varlığını kanıtlayan örnekler:
-İçi boş meyve suyu kutusunun içindeki hava çekildiğinde büzülmesi.
-Cama yapıştırılan vantuzların camdan ayrılmaması.
-Uçan balonların belirli bir yüksekliğe çıktıktan sonra patlaması.
-Vakumlu poşetlerin içindeki hava emildiğinde incecik kalması.
-Uçağa bindiğimizde kulaklarımızın tıkanması.
-Pipetle içecek içerken sıvının pipette yükselmesi.

LGS Fen Bilimleri için Tıklayınız