Merhaba arkadaşlar size bu yazımızda Biyoloji Konuları hakkında bilgi vereceğiz. Yazımızı okuyarak  bilgi sahibi olabilirsiniz. Bitkilerde Üreme? sorusunun cevabı aşağıda sizleri bekliyor…

Bitkilerde Üreme

• Çiçekli Bitkilerde Eşeyli Üreme
• Polen Oluşumu
• Yumurta Oluşumu
• Tozlaşma
• Döllenme
• Tohum Oluşumu
• Meyve Oluşumu

Çiçekli Bitkilerde Eşeyli Üreme

Çiçek, tohumlu bitkilerde üreme organıdır. Bitkinin ana gövdesinin uç kısmında ya da yan dalların üzerinde bulunur.

Çiçek Sapı: Çiçeği dala bağlayan kısımdır.

Çiçek Tablası: Çiçek sapının ucundaki genişlemiş kısımdır. Çanak yaprak, taç yaprak, erkek ve dişi organlar çiçek tablasına yerleşmiştir.

Çanak Yapraklar: Çiçeğin en dışında yer alan, yeşil renkli kısım olup, yaprağa benzer. Görevi, çiçeğin iç kısmını dış etkilerden korumaktır. Bazı bitkilerde fotosentez yapabilir.

Taç Yaprak: Çanak yapraktan sonra gelen, değişik renklerde olabilen kısımdır. Taç yaprakların dip kısımlarında lezzetli ve güzel kokulu salgı salgılayarak böcekleri bitkiye çeker.

Erkek Organ: Taç yaprakların iç kısmında, bir ya da birkaç daire üzerinde sıralanmış organlardır. Yapısı bir toplu iğneye benzer.

Bir erkek organda iki kısım vardır. Bunlar: Sapçık, Başçık’tır.

Sapçıkların uç kısımlarında bulunan başçıklar, yan yana dört keseden oluşur. Bu keseler içinde, erkek üreme hücresi olan çiçek tozları (polen) bulunur. Başçık olgunlaşınca, keseler çatlar ve içindeki polenler çevreye dağılır.

Dişi Organ: Çiçeğin tam orta kısmında yer alır. Küçük bir sürahiye benzer. Üç bölümde incelenebilir:

* Tepecik: Dişicik borusunun yassılaşmış üst kısmıdır. Tepecik, pürüzlü görünümlü olup, nemli ve yapışkan bir salgı salgılar. Böylece, tepecik üzerine gelen çiçek tozlarının burada tutulması sağlanır.

* Dişicik Borusu: Yumurtalıktan yukarı doğru uzanan kısımdır. Polenleri yumurtalığa taşır.

* Yumurtalık: Dişi organın alt kısmında bulunan şişkin kısımdır. Dişi organın üreme hücresi olan yumurta, yumurtalıktaki tohum taslağı içindedir.

Çiçekli bitkilerde üremenin birinci basamağı tozlaşma ikinci basamağı döllenmedir.

Polen Oluşumu

– Polenler (çiçek tozları) erkek organın başçığındaki polen keselerinden oluşur.

– Diploit (2n) yapıdaki polen ana hücreleri (mikrospor ana hücreleri) mayoz bölünme geçirerek mikrosopor adı verilen haploit (n) yapıda dört tane hücre meydana getirir.

– Daha sonra, her bir mikrospor (n) çekirdeği mitoz geçirerek ikişer çekirdekli polenleri oluşturur.

– Polende bulunan iki çekirdeğin kalıtsal yapısı aynı olmasına karşın, biri vejetatif çekirdek, diğeri generatif çekirdek olarak adlandırılır.

– Generatif çekirdek sperm çekirdeklerini, vejetatif çekirdek ise polen tüpünü oluşturur.

Yumurtanın Oluşumu

Yumurtalıkta bulunan tohum taslaklarının içinde diploid kromozomlu megaspor ana hücresi bulunmaktadır. Yumurtalıktaki tohum taslağında bulunan diploit (2n) kromozomlu megaspor ana hücresi mayozla haploit (n) kromozomlu dört megaspor hücresi oluşur. Bunlardan üçü erir, kalan megaspor üç kez mitoz geçirerek 8 adet çekirdek oluşturur.

Oluşan 8 hücreden 2 tanesi ortaya gelir ve polar çekirdekleri oluştururlar. Ovaryum açıklığının aksi yönünde antipot hücreler bulunur. Antipot hücreleri 3 tanedir. Ovaryum açıklığının olduğu tarafta n kromozomlu yumurta hücresi bulunur. Yumurta hücresinin yanlarında ise toplam da iki tane sinerjit hücreler bulunur.

Tozlaşma

Tozlaşma, bitkinin erkek organında üretilen polenlerin çeşitli nedenlerle dişi organın tepecik bölümüne yapışması olayına denir. Böylece tepeciğe yapışan polenler, dişicik borusundan yumurtalığa iner döllenme meydana gelir. Bu polenlerin dişicik borusuna taşınması hava, su ve böceklerle olabilir. Çiçeklerin çeşitli renkler ve değişik kokularda olması tozlaşmayı kolaylaştırır.

Bir çiçeğin aynı türden başka bir çiçekle tozlaşmasına çapraz tozlaşma denir. Çapraz tozlaşma genetik çeşitliliği arttırmada önemlidir.

Bir çiçeğin kendi erkek organındaki polenlerle tozlaşma yapmasına kendi kendine tozlaşma denir. Kendi kendine tozlaşma, çapraz tozlaşmaya göre daha az genetik çeşitlilik sağlar.

Döllenme

Erkek üreme hücresi çiçek tozu (polen) ile dişi üreme hücresi yumurtanın birleşerek, çekirdeklerinin kaynaşması olayına döllenme denir.

Döllenme sonucu döllenmiş yumurta hücresi zigot oluşur. Kısa süre içinde bölünmeye başlayan zigot, tohumu ardından meyveyi oluşturur.

Bu aşamadan sonra, çiçekte çanak ve taç yapraklarla erkek organın görevi bitmiştir. Bu organlar sararır, solar ve dökülür.

Tohum Oluşumu

Çift döllenmeden sonra tohum taslağı, tohuma; yumurtalık çeperleri ise tohumu saran meyveye dönüşür. Bir tohum içten dışa doğru embriyo, besi doku ve kabuk olmak üzere üç kısımdan oluşur. Tohum taslağının dış çeperi kabuğu oluşturur.

Çift çenekli bitkilerde endospermde bulunan besinler çeneklere gönderilir ve tohum ihtiyaç halinde gerek duyduğu besini çeneklerinden karşılar.

Zigotun mitoz geçirmesiyle embriyo oluşur. Embriyonun yapısında, bitkinin kök sistemini oluşturan embriyonik kök, sürgün sistemini oluşturan embriyonik gövde ve çimlenme sırasında embriyoyu besleyen çenekler bulunur.

Meyve Oluşumu

Döllenmeden sonra tohum taslağı tohuma ovaryum çeperi ise meyve veya perikarp’a dönüşür. Bazı durumlarda döllenme olmadan ovaryum meyveye dönüşür bu meyvelere partenokarp meyveler denir. Bunlar tohumsuzdur.

Karpellerden meydana gelen meyve çeperi perikarp (meyve kabuğu) adını alır ve genellikle 3 tabakadan meydana gelir:

Ekzokarp (dış kabuk): Tek tabakalı olup ovaryumun dış epidermasında türemiştir.
Mezokarp ( orta kabuk): Bu çok tabakalıdır. Karpel yaprakları parankimasından oluşur.
Endokarp (iç kabuk) : Tek tabakalı olup tipik olarak karpelin iç epidermisine karşılık gelir. Bu 3 kısmın gelişimi sırasında sukulent parankima hücreleri devreye girerse etli meyve sukulent olmayan parankime hücreleri ile sklerinkima hücreleri devreye girerse kuru meyveler olmak üzere iki çeşit meyve oluşur.

Meyvenin görevi; uyku hâlindeki tohumları korumak ve onların yayılmalarına yardım etmektir.

Meyve Çeşitleri

Oluş bakımından meyve çeşitleri;

* Basit meyve: Bir çiçeğe ait tek bir yumurtalığın gelişmesiyle oluşan meyveye denir. Kayısı, üzüm, erik, şeftali, kiraz gibi.

* Bileşik meyve: Birden fazla yumurtalıktan oluşan meyveye denir. Dut, böğürtlen, ananas, böğürtlen gibi.

* Gerçek meyve: Çiçeğin sadece yumurtalık kısmına besin birikmesiyle oluşan meyvedir. Erik, üzüm, şeftali gibi.

* Yalancı meyve: Meyve oluşumuna yumurtalık ile birlikte çanak yaprak, taç yaprak, çiçek tablası gibi kısımlarının da katılıyorsa oluşan meyvedir. Ayva, elma, çilek, armut gibi.

Morfolojik yapılarına göre meyve çeşitleri;

* Etli meyveler: Etli ve sulu meyvelerdir. Bir veya daha fazla tohum taşır. Üzüm, kabak, domates şeftali gibi.

Kuru meyveler: Kabuğu kuru ve sert olan meyvelerdir. Buğday, çeltik, arpa gibi kuru bitkiler olgunlaştıklarında meyve kabuğu çatlamaz. Bezelye, pamuk gibi bazı kuru meyveler, olgunlaştığı zaman meyve kabuğu patlar ve tohum etrafa saçılır.

* Çoklu meyveler: Döllenme sırasında ayrı olan çiçeklerin yumurtalık duvarları gelişirken birleşen meyvelerdir. Ananas, incir gibi.

12. Sınıf Biyoloji Konuları için Tıklayınız

12. Sınıfta Yer Alan Diğer Ders ve Konuları için Tıklayınız