8. Sınıf Sözcükte Anlam Konu Anlatımı
Bu yazımızda sizlere 8. sınıf Türkçe Sözcükte Anlam hakkında bilgilendireceğiz. İnsanlar arasındaki iletişimi sağlayan dilin anlamlı en küçük parçasına sözcük (kelime) denir. Sözcükler herhangi bir varlığı, kavramı ya da eylemi karşılayabilir. Sözcükler taşıdıkları anlamlara göre ayrılırlar. Aşağıda sizlere bunu daha iyi anlatmak için başlıklar halinde inceledik, örneklendirdik.
Sözcükte Anlam
Sözcüklerde Çok Anlamlılık (Sözcükte Anlam İlişkileri)
Kelimelerin bir araya gelmesiyle cümleler, cümlelerin bir araya gelmesiyle paragraflar ve paragrafların bir araya gelmesiyle metinler oluşmaktadır. Dikkat edildiğinde metinlerin temelini oluşturan unsurların sözcükler olduğu görülebilir. Bu nedenle sözcüklerim hangi anlamda kullanıldıklarını bilmek son derece önem teşkil eder. Sözcükler bağlama göre, yani kullanıldıklarını cümleye göre farklı anlamlar kazanabilmektedir.
Gerçek Anlam
Bir sözcüğün tek başına kullanıldığında tanımlanabilen anlamı, gerçek ya da temel anlam olarak adlandırılır. Kelimelerin sözlük anlamı da gerçek anlamdır. Gerçek anlam genellikle sözcüğün akla gelen ilk anlamı da olmaktadır.
Kaloriferi açınca evin içi hemen ısındı.
Bu kutu çok ağır, kaldırmam çok zor görünüyor.
Alnındaki teri mendille sildi.
Mecaz Anlam
Mecaz anlam, bir sözcüğün gerçek anlamından uzaklaşarak, yeni, farklı bir anlamda kullanılmasına denir.
Ortalıkta savaş kokusu vardı.
Olaylara karşı kör ve sağırdır.
Milli takımımız, güçlü rakibini sahadan sildi.
Terim Anlam
Bir sözcüğün bilim, sanat, spor ya da meslek alanına özgü kavramları karşılığında kazandığı anlama terim anlam adı verilir.
Matematik: Doğal sayılar, kare, polinom…
Tiyatro: Sahne, perde, kostüm…
Müzik: Nota, akor, sol anahtarı…
Coğrafya: Meridyen, ölçek, izohips, Dünya, boğaz…
Resim: Portre, palet, tuval…
Futbol: Taç, faul, gol…
Bir sözcüğün terim olup olmadığı kullanıldığı cümleye göre değişir.
Bugünkü dersimizde ışık konusunu işleyeceğiz. (Terim anlam)
Doğru haber veren gazeteler de var. (Gerçek anlam)
İki noktadan tek doğru geçer. (Terim anlam)
Olaya bir de şu açıdan bakalım. (Mecaz anlam)
İkizkenar üçgenin taban açıları eşittir. (Terim anlam)
Sözcükler Arası Anlam İlişkileri
Somut ve Soyut Anlam
Türkçe’mizde yer alan bazı sözcüklerin karşıladığı varlıklar duyu organlarımızla algılanırken bazı kavramlar ise duyu organlarımız tarafından algılanamamaktadır.
Somut sözcükler duyu organlarımızla algılayabildiğimiz, yani dokunabildiğimiz, tadabildiğimiz, duyabildiğimiz varlıkların anlamlarını karşılar.
Ses, ışık, rüzgar, sıcak, soğuk, sert, yumuşak, acı, tuzlu, kitap, defter…
Soyut sözcüklerin karşıladığı kavramlar ise beş duyu organımızla algılanamazlar. Biz kavramların varlıklarını ancak düşüncelerimiz yoluyla algılayabiliriz.
Mutluluk, üzüntü, akıl, düşünce, dil, cesaret, umut…
Nitel ve Nicel Anlam
Kavramların sayılabilen, ölçülebilen, azalıp çoğalabilen özelliklerini gösteren sözcüklere nicel anlamlı sözcükler denir.
Büyük bir bahçede yaşıyorlardı. (Nicel anlam )
Ölçülemeyen bir özelliği ifade eden sözcüklere ise nitel anlamlı sözcükler denir.
Büyük liderler unutulmaz. ( Nitel anlam)
Ad Aktarması
Bir sözcüğün, benzetme amacı gütmeden başka bir sözcüğün yerine kullanılmasına ad aktarması denir.
Necip Fazıl’ı okudun mu?( Necip Fazıl’ın kitabını)
Önündeki tabağı hemen bitireceksin.(tabaktaki yemeği)
Dolaylama
Tek sözcükle anlatılabilecek bir kavramın birden fazla sözcükle, genellikle isim tamlaması veya sıfat tamlaması şeklinde anlatılmasıdır.
Dolaylama; Ad aktarması, deyim aktarması, istiare yoluyla yapılır.
Balıkçı, “Derya kuzuları!” diye bağırıyordu.
Yavru vatandan yapılan ihracatta önemli artışlar oldu.
Eş Anlamlı (Anlamdaş) Sözcükler
Yazılışları farklı, anlamları aynı olan sözcüklerdir. Eş anlamlı sözcükler birbirlerinin yerine kullanılabilirler. Bir sözcüğün birden fazla anlamdaşı bulunabilir.
Eş anlamlı sözcüklerden biri, cümlede farklı bir anlam kazandığında yerine eş anlamlısı getirilemez.
üslup ⇔ biçem
ak ⇔ beyaz
kara ⇔ siyah
Zıt (Karşıt) Anlamlı Sözcükler
Anlamca birbirinin tersi olan, birbiriyle çelişen sözcüklerdir. Bir sözcüğün zıddı cümleden cümleye farklılık gösterebilir.
Soğuk bir kış gününde sıcak bir salebin tadına doyum olmaz.
Yokuşta zorlanan dağcılar, inişte biraz rahat etti.
Eğri cetvelden doğru çizgi çıkmaz, derdi dedem.
Yansıma Sözcükler
Doğadaki cansız varlıkların, hayvanların, makinelerin çıkardığı seslerin taklit edilmesiyle oluşan sözcüklere yansıma denir.
İnsanlara Özgü Yansıma Sözcükler:
Hapşu, hapşırık, hapşırmak
Horr, horultu, horlamak
Cansız Varlıklara Ait Yansıma Sözcükler:
Şırıl, şırıltı, şırıldamak
Hışır, hışırtı, hışırdamak
Gıcır, gıcırtı, gıcırdamak
Çatır, çatırtı, çatırdamak
Makine ve Araçlara Ait Yansıma Sözcükler:
Pat, patlamak
Vın, vınlamak
Zırr, zırıltı
Genel ve Özel Anlamlı Sözcükler
Söylenişte tekil olmasına rağmen aynı türdeki bütün varlıkları anlatan kelimelerdir. Yani o kelime söylendiği vakit anlam olarak aynı türdeki tüm varlıkları ifade eder. Bu özelliği taşıyan kelimeler genel anlamlı sözcükler denir. Aynı türden varlıkları anlatan sözcükler, denir.
Kitabın insana yararı vardır. (Genel Anlam)
Sadece bir varlığı anlatan sözcüklere özel anlamlı sözcükler denir. Aynı türden sadece bir tek varlığı tanıtan sözcükler, özel anlam denir.
Çocuk kitabı elinden düşürmüyor.(Özel Anlam)
LGS Türkçe Konu Anlatımı için Tıklayınız
guzel
cok iyiiii