Bu yazımızda sizlere 8. sınıf  Türkçe Cümlede Anlam  hakkında bilgilendireceğiz. Bir düşünceyi, bir dileği, bir haberi ya da duyguyu tam olarak anlatan, bir veya birden çok sözcükten oluşmuş anlatım birimine cümle denir. Cümlenin anlamı ve bu anlamın yorumu, paragrafın ilk basamağıdır. Şimdi birlikte cümlede anlam konusunun başlıklarına değinelim.

Cümlede Anlam

• Öznel Cümleler
• Nesnel Cümleler
• Doğrudan Anlatım Cümleleri
• Dolaylı Anlatım Cümleleri
• Sebep (Neden) – Sonuç Cümleleri
• Amaç – Sonuç Cümleleri
• Koşul (Şart) – Sonuç Cümleleri
• Duygu Cümleleri
• Benzetme Cümleleri
• Karşılaştırma Cümleleri
• Örtülü Anlam
• Cümle Oluşturma

Öznel Cümleler

Kişiden kişiye farklılık gösteren; kişisel görüş, yorum ve duyguları içeren, doğruluğu ya da yanlışlığı kanıtlanamayan, ölçülemeyen yargılar taşıyan cümlelere öznel yargılı cümleler (öznel yargı) denir.

En güzel meyve elmadır. (Bence en güzel meyve elmadır.)
Ankara Türkiye’nin en güzel şehridir. (Bence Ankara Türkiye’nin en güzel şehridir.)

Nesnel Cümleler

Söyleyenin kişisel duygu ve görüşlerini ifade etmeyen, genel geçer, herkese göre aynı olan, kişiden kişiye değişmeyen yargıların olduğu anlatımdır.

Eser, dört bölüm halinde sinemaya uyarlanmış.
İstanbul 1453′te fethedildi.

Doğrudan Anlatım Cümleleri

Başkasına ait bir sözün hiç değiştirilmeden aktarılmasına doğrudan anlatım denir. Olduğu gibi aktarılan söz genellikle tırnak işareti içerisinde yazılır. Tırnak işaretinin dışında virgül kullanılarak da aktarılabilir.

Atalarımız, keskin sirke küpüne zarar demişler.

Dolaylı Anlatım Cümleleri

Bir kişinin sözünün söylendiği biçimde değil de, bazı değişiklikler yapılarak aktarıldığı cümlelerdir. Bir sözün olduğu gibi kelimesi kelimesine değil de konuşan veya yazan tarafından kip ve şahıs değişikliğine uğratılarak dolaylı şekilde ve bir rapor tekniği içinde aktarılmasıdır.

Doktor, babama ilaçları mutlaka içmesi gerektiğini tembih etti.
Yazar, sanatçı olunabilmek için çok çalışılması gerektiğini vurguladı.

Sebep (Neden) – Sonuç Cümleleri

Bir eylemin hangi gerekçeyle veya hangi sebeple yapıldığını bildiren cümlelerdir. Bu cümlelerin yüklemine “niçin?” , “neden?” soruları sorulduğunda bu sorular cevapsız kalmaz. Neden-sonuç cümleleri iki bölümden oluşur: Birinci bölüm neden (sebep), ikinci bölüm ise sonuç bildirir. Genellikle “için, -den, -diğinden, ile” gibi ekler ve edatlar kullanılır.

“Kimseleri beğenmediğinden çok geç evlendi.” -E. Şafak
Malzeme yetersizliğinden inşaat yarım kaldı.

Amaç – Sonuç Cümleleri

Yargının gerçekleşmesi bir amaca bağlıdır. Yani amaç – sonuç cümlelerine yargı bir amaç için, bir amaç uğruna gerçekleşmiştir.

Sınavı kazanmak için sabahlara kadar çalışıyor.
Kilo vereyim diye spor yapıyor.

Koşul (Şart) – Sonuç Cümleleri

Yargının gerçekleşmesi bir koşula bağlıdır. Yani koşul – sonuç cümlelerinde yargının gerçekleşmesi için bir koşul (şart) vardır.

Akşam baban gelsin, alışverişe çıkarız.
İstediğin her şeyi alırım, yeter ki sınıfını geç.

Duygu Cümleleri

Bu tür cümlelerde düşünceler değil duygular ön plandadır. Bu nedenle duygu bildiren cümlelere, düşünce yazılarından (deneme, fıkra, makale) çok olay yazılarında (hikaye, roman, anı) yer verilir.

Şaşırma Cümleleri: Hayret cümleleri adı da verilir. Bu tür cümlelerde gösterilen ani tepkiler olumlu ya da olumsuz olabilir.

“Gerçekten ona aşık olduğunu pat diye mi söyledin?”
“Böyle bir şeyi nasıl yapar, hala aklım almıyor.”

Pişmanlık Cümleleri: Bir kişinin kendi yaptığı işten dolayı duyduğu üzüntüyü ifade eden cümlelerdir.

Bu işe başlamasaydım iyi olacaktı.

Yakınma: Bir kişinin yaşanan olumsuzluklarla ilgili hoşnutsuzluğunu dile getirmesi, şikâyet etmesidir.

Zaman mı kaldı bunları yapmaya?

Üzülme (Üzüntü) Cümlesi: Bir kişi, olay ya da durum karşısında üzüntünün dile getirildiği cümlelerdir.
Olması istenilmeyen şeyler karşısında duyduğumuz hissi ifade eder.

Kaç yıldır bir devlet dairesinde iş bulmaya uğraşıyor, garibim.

Benzetme Cümleleri

Herhangi bir cümlenin anlamını kuvvetlendirmek ve etkisini arttırabilmek için, farklı yönlerde ilgisi bulunan iki şeyden zayıf olanın kuvvetli olana benzetilmesi benzetme olarak bilinmektedir.

Benzeyen: Zayıf unsur.
Benzetilen: Kuvvetli unsur.
Benzetme yönü: İki unsur arasında olan benzetme sebebi.
Benzetme edatı: Benzetme için kullanılan, ‘gibi, kadar’ şeklindeki kelime gruplarıdır.

Mert bir tavşan kadar hızlı koşar.
Ali keçi gibi inatçıdır.

Karşılaştırma Cümleleri

Bir şeyin diğerlerinden benzer ya da farklı yönlerinin belirtildiği cümlelerdir. Karşılaştırma cümlelerinde kıyaslama söz konusudur.  “daha, en, göre, kadar” vb. sözcükler karşılaştırma yapmak için kullanılır. Bu sözcükler olmadan da karşılaştırma yapılabilir.

Yeni şiirler eski şiirlere göre daha anlaşılır bir dille yazılıyor.
Selim, gezmeyi çok sever, Elif ise kitap okumayı.

Örtülü Anlam

Bir cümlenin ifade ettiği asıl yargı dışında, cümleden hareketle ulaşılabilen diğer anlamlara, bilgilere örtülü anlam adı verilir. Örtülü anlamlar bize cümleden çıkarabilecek diğer yargıları verir.

Kitap, engin bir denize girmek isteyenler için kapıdır. (Engin bir denize girmek istemeyenler kitap okumayabilir.)
 O çocuk konuyu daha güzel anlatıyor. (Bu çocuk onun kadar iyi anlatamıyor.)

Cümle Oluşturma

Sözcük ya da sözcük gruplarına ayrılmış olarak verilen cümlelerin genellikle anlamlı ve kurallı bir cümle haline getirilmesi istenir. Yapılacak iş, öncelikle yüklemi belirlemek ve eğer kurallı bir cümle isteniyorsa yüklemi sona yerleştirmek, daha sonra varsa edat gruplarını, bağlaçları ve tamlamaları bulmaktır.

Örnek:

1. için
2. öteki
3. bilmediğimi
4. bildiğim
5. ben
6. akıllıyım
7. insanlardan

Numaralanmış sözcüklerle anlamlı ve kurallı bir cümle oluşturulmak istendiğinde sıralama nasıl olmalıdır?

5—3—4—1—2—7—6

Ben bilmediğimi bildiğim  için öteki insanlardan akıllıyım.

LGS Türkçe Konu Anlatımı için Tıklayınız