Bir düşünceyi, bir duyguyu, bir olayı tam olarak anlatabilmek için bir araya getirilen cümleler topluluğuna paragraf denir. Paragrafta Anlam olarak da adlandırılan Parçada Anlam konusu hakkında tüm merak edilenleri bir başlık altında topladık.

Paragrafta Anlam (Parçada Anlam)

• Paragraf Nedir?
• Paragrafın Bölümleri
• Paragraf Oluşturma
• Paragraf Tamamlama
• Paragrafın Akışını Bozan Cümle
• Paragrafı İkiye Bölme
• Paragrafta Konu
• Paragrafta Ana Düşünce
• Paragrafın Yardımcı Düşünceleri
• Anlatım Biçimleri
• Düşünceyi Geliştirme Yolları
• Anlatıcı Türleri

Paragraf Nedir?

Cümlelerin kurallı ve anlamlı bir bütünlük oluşturacak şekilde bir araya gelmesiyle oluşan yapıya paragraf denir.

Paragraflarda düşünce ya da olay birliği vardır. Bu düşünce veya olay bütünlüğünü sağlayan en önemli unsur cümleler arasındaki geçişlerdir.

Paragrafın Bölümleri

Bir paragrafın ilk cümlesi ile son cümlesi aynı nitelikleri taşımaz. Ayrıca paragrafı oluşturan cümleler birbirleriyle hem yapı hem de anlam bakımından bir ilişki içerisindedir. Bu cümleler bir yargıyı birbirlerine bağlı olarak anlatır.

1. Giriş
2. Gelişme
3. Sonuç
   olmak üzere üç bölümden oluşur

Giriş Bölümü

Paragrafın giriş cümlesi, kendinden önce bir cümlenin veya yargının varlığını hissettirmeyen cümledir. Bu cümle, öncesinde herhangi bir şeyin anlatıldığı izlenimini taşımamalıdır. Bu yüzden giriş bölümü cümlesinde, sanki giriş cümlesinden önce bir cümle varmış anlamını verebilecek olan “bu yüzden, bundan dolayı, kaldı ki, yine de, ama, fakat, oysa, çünkü, bunun için, ise, de …” gibi bağlayıcı ifadeler yer almaz.

Gelişme Bölümü

Giriş bölümünde anlatılanların açıklandığı, detaylandırıldığı bölümdür. Düşünceyi geliştirme yollarından faydalanılır. Bu bölümde cümleler arasındaki anlam, dil ve anlatım bakımından bütünlüğü sağlayan bağlantı ögelerine (ne var ki, öte yandan, hâlbuki, fakat, ama vb.) yer verilir.

Sonuç Bölümü

Gelişme bölümünde anlatılan olay, düşünce ya da duyguların bir sonuca bağlandığı bölümdür. Bazen ana düşünce sonuç bölümünde verilebilir. Sonuç bölümünde “sonuç olarak, özetle, bundan dolayı, kısaca…” gibi bağlayıcı ifadeler bulunabilir.

Paragraf Oluşturma

Karışık hâlde verilen cümlelerle bir paragraf oluşturmak için olay yazılarında olayın gerçekleşme sırasına; düşünce yazılarında ise düşüncenin mantık sırasına dikkat edilmelidir.

Sorularda karşımıza cümleler karıştırılarak verilir.Amaç, kompozisyon yeteneğinizi ölçmektir. İşte, karışık şekilde verilen bu cümleleri dizerek anlamlı bir bütün oluşturmak yapboz oyunundaki gibi parçaların birbiriyle ilgilerini belirlemeye bağlıdır. Burada dikkat edilecek noktalar şunlardır:

»Öncelikle cümlelerin hepsi okunarak bu cümlelerin ne anlattığı belirlenmeye çalışılmalıdır.
»Olay yazılarında olayın gerçekleşme sırası, fikir yazılarında ise düşüncenin mantık sırası belirlenmelidir. Bunlar yapılırken ilk cümle olabilecek ifade tespit edilmelidir.
» Bu tip sorular seçeneklerden gidilerek de çok kolay bulunabilir.

Örnek Soru-1:

Aşağıdaki tümcelerle bir paragraf oluşturulduğunda, hangisi son cümle olur ?

A) Hava henüz karanlıktı.
B) Odanın içine gecenin serinliği doldu.
C) Pencereyi ardına kadar açtım.
D) Önce hoşa gidiyor, sonra üşütüyordu insanı.

Örnek Soru-2:

I. Aynı şeyleri aynı üslupta söylemek için bu kadar kuşağın birbiri arkasından gelmesinene lüzum vardı.
II. Gazete bürolarında yazınsal dergilerin yapraklarını karıştırıyorum.
III. Bunlar içinde yaşlıları, gençleri ve henüz yayımlanmaya başlamış olanları var.
IV. Fakat kapaklan açılarak içindekilere göz atılınca, derhal aralarındaki yaş farkları siliniyor ve hepsi de insana aynı biçimde (üslupta) bir buruşuk çehreyle bakıyor.

Yukarıdaki kutularla bir paragraf oluşturulduğunda sıralama nasıl olur?

A) III. IV. I. II
C) IV, I, II, III
B) II, III, IV, I
D) I, II, III, IV

Paragraf Tamamlama

Bazı paragraf sorularında, parçanın bazı bölümlerinde boşluklar bırakılır ve bu boşluklara getirilebilecek uygun cümleler sorulur. Bu tür durumlarda parçanın anlam ve yapı özellikleri dikkate alınmalı, parça an­lamca en uygun cümleyle tamamlanmalıdır.

Örnek Soru-1:

Son yıllarda Atatürk’ün hayatını anlatan birçok film çekildi. Bunlar kronolojik olarak Zülfü Livaneli ‘nın yönettiği “Veda” ve Hamdi Alkan’ın yönettiği “Dersimiz Atatürk”tür. Arka arkaya gelen bu filmlerin izlenme rekorları kırması, gençlerin Atatürk’ü anlama konusundaki heveslerinin ne kadar fazla olduğunu gösteriyor._____________

Bu parçanın konusu dikkate alındığında, sonraki boşluğa aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) Bu anlamda gençlerin Atatürk’ü yanlış tanıdığı söylenebilir.
B) Bu sebeple, Atatürk’ü anlatan daha nice film çekmemiz gerekiyor.
C) Sözün kısası. Atatürk’ü en iyi hakkında çekilmiş filmlerden tanırsınız.
D) Böylelikle, gençlerin tarih konusundaki yetersizliği açığa çıkmış oldu.

Paragrafın Akışını Bozan Cümle

Bir paragrafı oluşturan cümleler arasında konu bütünlüğü söz konusudur. Farklı bir konu, farklı bir düşünce yeni bir paragraf oluşturmayı gerektirir. Paragrafın içinde akışı bozan cümle paragrafta anlatılan konudan farklı bir düşünce içerir.

Örnek Soru-1:

(1)Stres zihinsel, duygusal ve fiziksel belirtiler içerir. (2)Fiziksel belirtilerden bazıları bitkinlik iştahsızlık, baş ağrısı, ağlama, uykusuzluk ve fazla uyumadır. (3)Stres kontrolü; insanlar, şart­lar ve olaylar sizin haddinizden fazla şey istedik­leri vakit, durumu kontrol edebilme kabili yetidir.(4)Panik hissi, gerilim ve hissizlik ise stresle bir­likte var olabilen duygusal belirtilerdir. Bu parçada numaralanmış cümlelerden han­gisi anlatımın akışını bozmaktadır?

A) 1.
B) 2.
C) 3.
D) 4.

Örnek Soru-2:

(1)Nasreddin Hoca, fıkralarıyla ünlü bir isimdir.(2)Yaşadığı yıllardan günümüze kadar insanların dilinde fıkralarla yaşayarak gelmiştir.(3) Fıkralaşan olaylara insanları bir yandan güldürdükten sonra eğitmiştir.(4)Fıkralardan hareketle bir toplumun düşüncelerine ulaşılabilir. (5)Nasreddin Hoca insanları güldüren o nükteli cevaplarında derin bilgiler ve incelikler gizlidir. Numaralandırılmış cümlelerden hangisi paragrafın akışını bozmaktadır?
A) 2
B) 3
C) 5
D) 4

Paragrafı İkiye Bölme

Paragrafı oluşturan cümleler konu bakımından birbiriyle bağlantılıdır. Paragrafta anlatılan konu ya da düşünce değiştiğinde yeni bir paragraf oluşturmak gerekir. Bu tip sorularda paragraftaki cümleler dikkatlice okunmalıdır. Cümlelerde üzerinde durulan düşüncenin değiştiği yeri tespit edip yeni bir paragraf oluşturmak gerekir.

Örnek Soru-1:

Sanatçının mektupları bir araya getirilerek bir kitap oluşturulmuş. (1)Oluşturulan kitap iki bölüme ayrılmış.(2)Birinci bölümde sanatçının çeşitli kişilere yazın alanında yazdıkları,ikinci bölümde ise ona yazılanlardan alıntılar yer alıyor. (3) Sanatçı şiiri,düz yazıdan daha çok seviyor. (4)Bir mektubunda: “Şiirin bir tek dizesi bile,koskoca bir yazının anlatmak istediğini bir çırpıda anlatıverir.” diyor. (5) Bu söz de onun şiire ilişkin görüşlerini kısaca açıklıyor. Bu parça iki paragrafa ayrılmak istense ikinci paragrafın kaçıncı cümleyle başlaması uygun olur?

A) 1.
B) 2.
C) 3.
D) 4.

Örnek Soru-2:

(I) Şiirin bilimsel temeli yerine, şiirin büyülü temeli demek daha doğru olur. (II) Çünkü şiir, bir bilim gibi belli bir çaba ve belli bir çalışma ile öğrenilemez. (III) Şair, birtakım şeyleri bilmekle birlikte, dünyaya gelirken beraberinde birtakım yetenekleri de getirir. (IV) Poetikalar da, zaten bu yeteneği olan kimselere yararlı olur. (V) Onların yeteneklerini yanlış yollarda yitirmesini önler. (VI) Onların şiire daha kestirmeden varabilmesinin yollarına işaret eder. Bu parça iki paragrafa ayrılmak istense ikinci paragrafın kaçıncı cümleyle başlaması uygun olur?

A) II.
B) III.
C) IV.
D) V.

Paragrafta Konu

Her paragraf bir düşünceyi anlatmak amacıyla yazılır. Konu, bu amacın somutlaşmış ve genişletilmiş şeklidir ve “Paragrafta anlatılan nedir?” sorusunun cevabıdır.

Örnek Soru-1:

Düşünme, insanın en temel özelliğidir. İnsan düşünmeyince hür olamıyor. Bu yüzden hep düşünüyor. Bununla da yetinmiyor. Düşündüğünü söylemek istiyor. Söylemezse, yine kendini hür hissetmiyor. Düşündüğünü söyleyerek çevresindekiler bilinçlendiriyor. Böylece hem kendisi hem çevresindekiler mutlu oluyor. Bu parçada aşağıdakilerden hangisinden söz edilmektedir?

A) Düşünmenin insan yaşamındaki öneminden
B) Eğitimli insanların daha çok düşündüğünden.
C) Özgür toplumların düşünen insanlara verdiği değerden
D) Düşünen insanların, kötü duygulara kapılmadığından.

Örnek Soru-2:

Bir eserin oluşumunda plan çok önemlidir. Ayrıntısına kadar düşünülmüş bir plan yapılmadığı zaman nitelikli bir eserin ortaya çıkması oldukça zordur. Bu eser ortaya çıkarsa oldukça karmaşık olur. Çünkü eserin yazılması rastlantılara bırakılmış olduğundan, eserin basit bir bölümüne gereğinden fazla önem verilebilir. Çok önemli bir yeri üstün körü geçilmiş olabilir. Bu parçada aşağıdakilerin hangisine vurgu yapılmaktadır?

A) Sanat eserlerinin niteliğine
B) Ayrıntıların sanat eserlerinin güzelleştirdiğine
C) Sanat eseri yazmanın zorluğuna
D) Plan yapmanın önemine

Paragrafta Ana Düşünce

Yazarın okuyucusuna vermek istediği mesaj paragrafın ana düşüncesini oluşturur. Ana düşünce için yazarın paragrafı yazma amacıdır diyebiliriz. Paragraf birden fazla düşünce içerebilir fakat her paragrafın tek bir ana düşüncesi vardır. Paragrafın ana düşüncesini belirlemek için “Yazar bu parçayı niçin yazmış, bize nasıl bir mesaj vermek istiyor?“ sorularına yanıt aramalıyız.

Ana düşüncenin bazı özellikleri:
»Ana düşünce bir yargı bildirir.
»Parça okunduğunda herkesin vardığı ortak düşüncedir.
»Parçayı kapsar nitelikte genel bir yargıdır.
»Parça tek cümle ile özetlenecek olsa bu ana düşünce cümlesi olur.

Paragrafta yansıtılmak istenen anlam için en büyük ipucunu veren, paragrafın bütün önemli noktalarını vurgulayan sözcüklere “anahtar sözcük” denir. Paragraf okurken anahtar sözcüklere dikkat edilerek ana düşünce hemen ortaya çıkarılabilir.

Örnek soru-1:

Dilin yalınlaşmasını istemeyen yoktur bizim ülkemizde. Kime sorsanız sadelikten, özleşmeden, yalınlaşmadan yana olduklarını, bunun için çalıştıklarını söylerler. Ne var ki dilin yalınlaşmasından Türkologlar başka, dilbilimciler başka, akademi dışı insanlarsa daha başka şeyler anlarlar. Bu parçanın ana fikri aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ülkemizde insanlar yalın bir dille konuşmaktadır.
B) Ülkemizde dil konusunda bilinçli olmayan kimse yoktur.
C) Ülkemizde dilin yalınlaşmasını istemeyen kişiler azınlıktadır.
D) Ülkemizde dilin yalınlaşmasını herkes farkı biçimlerde anlatmaktadır.

Örnek soru-2:

Hayatta şiire giden direk bir yol yok. Ama her şair gibi ben de şiirimde kendi yaşantımı görebiliyorum. Çünkü şiiri yürütmek için altına ismimi yazdım. Bir bedel ödedim. Hayatımdan kopardığım bazı sesleri kelimelere döktüm. Kelimeleri bir araya getirdim, bir ayna oluşturdum. Kuşkusuz o aynada sır olarak ben varım, ama önemli olan benim değil, bir insani durumun, bir duruşun ve bir tavrın olmasıdır. Bu sözleri söyleyen kişiye göre şiirde olması gereken özellik aşağıdakilerden hangisidir?

A) Şiir şairin kendisini yansıtmalıdır.
B) Şiir şairin yaşadığı toplumu yansıtmalıdır.
C) Şiir insanla ilgili durumları ve davranışları yansıtmalıdır.
D) Şiirde mana ve biçim güzelliği bir araya gelmelidir.

Paragrafın Yardımcı Düşünceleri

Bir yazı, tek başına ana düşünceden oluşamaz. Yazar, okuyucuya vermek istediği ana düşünceyi desteklemek, inandırıcı hâle getirmek zorundadır. Ana düşünceyi okuyucuya daha inandırıcı ve somut bir biçimde vermek gerekir. Okuyucu da yardımcı düşünceleri görerek ve bunlar arasında ilişki kurarak ana düşünceye ulaşır.

Metindeki yardımcı düşünceler, ana düşünceyi destekleyen, açıklayan, örnekleyen, somut hale getiren yan düşüncelerdir. Bu nedenle ana düşüncenin bir yönünü açıklayıp okuyucunun zihninde netleştirirler.

Örnek soru-1:

Ay bir gök cismi olmasından öte, Ay’ın yaşantımızda önemli bir yeri var. Gezegenimizin tek doğal uydusu olan Ay, bize en yakın gök cismidir. En yakın gezegen Venüs’ten bile yüz kez daha yakındır bize. Bu yüzden onun yüzey şekillerini çıplak gözle görebiliriz. Ay dışındaki gök cisimlerinin yüzey şekillerini Ay’ı çıplak gözle gördüğümüz kadar net göremeyiz. Aşağıdakilerden hangisi Ay’ın özelliklerinden biri değildir?

A) Yaşantımızda önemli bir yere sahip olması
B) Dünya’nın tek doğal uydusu olması
C) Ay’ın yüzey şekillerinin çıplak gözle görülebilmesi
D) Gök cisimlerinin en küçüğü olması

Örnek soru-2:

İnsan, sebepsiz yere duygulanmaz. İnsanı duy­gulandıran değişik kaynaklar vardır. Duygula­rın kaynağı, insanın hayatını devam ettirmesi için gereklidir. Sanatın da bu anlamda bir amacı vardır ve insanın duygulanma gereksi­nimine yanıt verir o. Öyleyse sanat, insanın ya­şamını sürdürme çabasına katkı yapar. Çünkü sanat da insanın duygularını harekete geçiren bir kaynaktır. Bu parçadan aşağıdakilerin hangisi çıkarı­lamaz?

A) İnsan, nedensizce duygulanmaz.
B) Sanat, insanın duygularına seslenir.
C)Sanat, insan yaşamı için önemlidir.
D) İnsanlar, sanat konusunda bilinçlendirilmelidir.

Anlatım Biçimleri

Anlatım, bellekte tasarlanan bir konuyu söz ya da yazıyla dile getirmektir. Ele alınan konunun özelliğine göre yazar, anlatımını çeşitli yollarla gerçekleştirir.

Olaylar, duygular, konular, olgular ve izlenimler yazılırken kullanılan yöntemlere ”anlatım biçimleri” denir. Anlatım biçimleri dörde ayrılır;

1. Açıklayıcı Anlatım
2. Tartışmacı Anlatım
3. Betimleyici Anlatım
4. Öyküleyici Anlatım

Açıklayıcı Anlatım

Herhangi bir konuda bilgi vermek veya bir şey öğretmek amacıyla yapılan yazılı ya da sözlü anlatımdır. Derslerde öğretmenlerin en çok kullandığı yöntemdir. Nesnel bir anlatım izlenir. Mecazlara ve sanatlı anlatıma fazla yer verilmez. Ders kitaplarındaki anlatımlarla birlikte makale, deneme, fıkra, eleştiri gibi türlerde de kullanılan bir yöntemdir. Açıklayıcı anlatımda duruma göre; tanımlama, karşılaştırma örneklendirme, alıntı yapma, sayısal verilerden yararlanma vs. yöntemler de kullanılabilir.

Açıklayıcı Anlatımın Özellikleri

1. Süslü ve sanatlı söyleyişler görülmez.
2. Sözcükler ve sözler genellikle gerçek anlamlarında kullanılır.
3. Bilgi vermek temel amaçtır.
4. Konuyu öğretmek esastır.
5. Konuyla ilgili sorular yeterince aydınlatılır.
6. çok fazla devrik cümle kullanmaktan kaçınılır,anlatımın yalın olmasına özen gösterilir.

Tartışmacı Anlatım

Yazarın kendi doğrularına okuyucuyu inandırmak, onu kendi gibi düşündürmek için kullandığı anlatım tekniğine tartışma denir.
Amaç kendi düşüncesini savunmak, varsa yanlış düşünceyi çürütmek olduğundan yazar, düşüncelerini sanki karşısında okuyucu varmış da onunla konuşuyormuş gibi ele alır. Kendi görüşünü ortaya koyar, karşıt görüşün dayanaksız olduğunu örnekleri ile gösterir.
Bu yöntemde önce eleştirilecek olan düşünce verilir. Yazar, kendi düşüncesinin doğruluğunu, eleştirdiği düşüncenin ise yanlışlığını savunur.

Betimleyici Anlatım

Betimleme, varlıkları sözcüklerle görünür kılmadır. Betimlemede varlıkların duyu organları ile algılanan nitelikleri belirtileceği gibi bu niteliklerin iç dünyamızda uyandırdığı izlenimleri de yansıtabilir.

Bu anlatım biçiminde amaç, varlığı belirgin nitelikleriyle tanıtmak, varlık hakkındaki izlenimlerimizi belirtmektir.

Öyküleyici Anlatım

Tasarlanmış veya yaşanmış bir olayın başkalarına sözle ya da yazıyla anlatıldığı anlatım biçimine öyküleme (hikâye etme) denir. Öykülemede olay; kişi, zaman ve yer öğelerine bağlanarak verilir.

Anlatım Biçimlerine Örnek Sorular

Soru-1:

Doğu yamacı yemyeşil ormanlarla örtülü olan Gülveren tepesinin yamasında çırılçıplak. Çünkü oraya bir köy sokulmuş bütün yamaç çizgi çizgi sel yatakları, kısır tarlalar ve ciflerle allak bullak olmuş. Bu parçanın anlatımı için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) Öyküleme
B) Betimleme
C) Açıklama
D) Tartışma

Gençler bütün yaz boyunca bu sahilde yaşarlar. Voleybol oynarlar, denize girerler, yemeklerini yerler, kısacası burada yaşarlar. Tuttukları balıklara saldıran martılarla eğlenirler. Balık pişirmek için yaktıkları ateşin üzerinden atlarlar. Sahil boyunca uzun yürüyüşlere çıkarlar. Akşam güneş battı mı tatlı bir yorgunluk içinde eve dönerler. Onlar eve döndüklerinde evdekiler akşam yemeğini çoğunlukla yemiş olur. Bu parçanın anlatımında aşağıdakilerden hangisi ağır basmaktadır?

A) Açıklama
B) Öyküleme
C) Betimleme
D) Tartışma

Soru-3:

Tekne geldi, önlerinden geçti, buruna vardı, oradan geriye döndü. Teknenin içinden çok uzun boylu, uzun sarı sakallı, kırmızı kuşaklı, avurdu avurduna geçmiş, püsküllü kırmızı fesli, kalın kaşlı, beyazı çok büyük yeşil gözlü bir adam iskeleye atladı. Arkasındaki fistanı kırmızı, yeşil, mavi çiçekli kadın çocuklarını teker teker alıp iskelenin üstündeki kocasına veriyordu.

Yukarıdaki parçada aşağıdaki anlatım biçimlerinden hangisi ağır basmaktadır?

A) Açıklama
B) Öyküleme
C) Betimleme
D) Tartışma

Soru-4:

Şifalı bitkileri toplama işlemi sırasında dikkatli olmak gerekir. Yalnızca temiz olan ve böceklerden arınmış olan bitkiler toplanmalıdır. Bunlar güzel ve güneşli günlerde kuruyken yani üzerinde çiy yokken koparılmalıdır. Kimyasal maddelerle ilaçlanmış topraklar, tarlalar, çayırlar, kirli kıyılar, tren yolu kenarları, otoyol kenarları bitki toplamak için elverişsiz bölgelerdir.

Yukarıdaki parçada aşağıdaki anlatım biçimlerinden hangisi ağır basmaktadır?

A) Açıklama
B) Öyküleme
C) Betimleme
D) Tartışma

Düşünceyi Geliştirme Yolları

Konuları daha anlaşılır ve okuyucuya daha anlaşılır  aktarabilmek için kullanılan yöntemlerdir. 7 ana başlıkta incelemek mümkündür. Bunlar;

1. Karşılaştırma
2. Tanımlama
3. Örneklendirme
4. Tanık Gösterme
5. Benzetme
6. Kişiselleştirme
7. Sayısal Verilerden Yararlanma

Karşılaştırma

Birden fazla kavram arasında hem benzerlik hem de farklılıkları belirtmek amacıyla karşılaştırma yönteminden faydalanılır. Çoğunlukla tartışmacı ve açıklayıcı anlatım türünde tercih edilir. Bu yöntem genellikle varlıkların, kavramların farklı ya da ortak yönleri belirtmek amacıyla tercih edilir.

Tanımlama

Bir varlığı, bir kavramı temel niteliğiyle belirtmedir. Yazılarda çoğunlukla soyut kavramlar tanımlanır. Yazar, okuyucunun kafasında sınırları tam çizilemeyen bu kavramları tanımlayarak hem kavrama bakış açısını verir hem de okurun kavrama gücünü artırır.Kimi zaman sözlüksel tanımlara başvurulsa da çoğunlukla, yazar tanımlayacağı şeye, yazdığı savunduğu düşünceye uygun bir tanım getirmeyi dener.

Tanım cümleleri ya “… denir.” ya da “…dir.” şeklinde biter. “Bu nedir?”, “Kimdir?” sorusunun yanıtı tanım cümlesidir.

Örneklendirme

Bir düşünceyi inandırıcı kılmak için örneklere başvurmaktır. Soyut haldeki düşüncenin somut hale getiril­mesidir. Anlatımı görünür ve anlaşılır kılmak için bu yola başvurulur.

Tanık Gösterme

Yazarın, metinde savunduğu düşünceyi doğrulamak amacıyla tanınan ya da görüşlerine önem verilen kişilerin metinde sözlerine yer vermeye denir. Genellikle önemli kişilerin sözleri alıntı yapılarak kişiler tanık gösterilir. Sadece kişinin ismini yazılarda vermek doğru değildir, kişinin ismi ile beraber konu hakkında düşünce ve sözlerine de yazıda yer vermek gerekir.

Benzetme

Kavram, varlık, olay veya durumların herhangi bir ilgiden dolayı birbirlerine benzetilerek anlatılmasıdır. Genellikle “gibi, sanki, andırıyor, tıpkı” gibi ifadelere yer verilir.

Kişiselleştirme

İnsan dışı varlıklara insana özgü niteliklerin aktarılmasıdır.

Sayısal Verilerden Yararlanma

İleri sürülen düşüncelerin daha inandırıcı olması için sayılara dayalı bilgiler kullanılır. Bu bilgiler çoğu zaman önemli birer kanıt olarak değerlendirilir. Sayısal verilen aynı zamanda açıklayıcı anlatım biçimlerinde de bilgi vermek amacıyla kullanılabilir.

Düşünceyi Geliştirme Yollarına Örnek Sorular

Soru-1:

O zaman başından aşkındı derdi Mermerci oyardı, taşı delerdi Kaç yanık yolcuya soğuk su verdi. Değdi kaç dudağa çoban çeşmesi Bu dörtlükte çeşme anlatılırken aşağıdakilerin hangisinden yaralanılmıştır?

A) Benzetmeden
B) Tanımlamadan
C) Betimlemeden
D) Kişileştirmeden

Soru-2:

Trenin hareketine pek az bir vakit kalmıştı. Odacı süklüm püklüm haliyle, fakat oltasına balık dokunduğunu hisseden balıkçının sakin ve emniyetli duruşuyla bekliyordu. Ani bir hareketle odacının eline bir on liralık uzattı. Teşekkür etmeğe bile vakit bulamadan gişelerin bulunduğu yere doğru koşarak uzaklaştı. Parçanın anlatımında aşağıdaki aşağıdakilerden hangisine başvurulmuştur?

A) Öyküleme – Karşılaştırma
B) Açıklama – Betimleme
C) Açıklama – Tartışma
D) Betimleme – Öyküleme

Soru-3:

Kapıdan içeri girerken ilk dikkati çeken sol tarafta yere konmuş ufak kömür mangallarıydı. Üzerlerine ufak bacalar konmuş, kömürler çıtır çıtır yanıyordu. Bazıları daha yeni yanmaya başlamış, kömürlerin küçük bir köşesi kızarmış, bazılarının ise bütün kömürleri kor haline gelmişti. Girişin üstü kapalı olduğu için sürekli gölgelikti ve bu nedenle yosun tutmuştu, çevrede ağır bir yosun kokusu vardı. Bu parçanın anlatımında aşağıdakilerden hangisi ağır basmaktadır?

A) Betimleme
B) Tartışma
C) Karşılaştırma
D) Tanık gösterme

Soru-4:

Akşamüstü gidin Hasankeyf’e. Güneş keskinliğini kaybedip güzelliğine büründüğünde bir başkadır Hasankeyf. Ona giden yolda sağınızda bizi kollayan dağlar, kesilmişçesine iner Dicle’nin suyuna. Bazen nehirden çıkıp kayaların göğsüne yaslanmış yemyeşil bir bayır, bazen yolla nehir arasında kadife çimenler görürsünüz. Parçada aşağıdakilerden hangisine başvurulmamıştır?

A) Kişileştirmeden yararlanmaya
B) Benzetme yapmaya
C) Duygulara yer vermeye
D) Nesnel bir anlatıma

Anlatıcı Türleri

Olay anlatımına dayalı metinlerde olayları, kişileri, mekânı okurlara anlatan kişiye anlatıcı denir. Metinlerde anlatım iki tür anlatıcı aracılığıyla yapılır;

1. Birinci Kişi Ağzından Anlatım
2. Üçüncü kişi Ağzından Anlatım

Birinci Kişi Ağzından Anlatım

Olayı, durumu yaşayan kişinin bizzat anlatmasıyla gerçekleşen anlatımdır. Birinci kişi ağzından anlatımda, anlatıcı olayın içinde yer alır. “Ben”, “biz” zamirleri ya da birinci tekil şahıs, birinci çoğul şahıs ekleri kullanılır.

Örnek:

Kar yağıyordu. Camdan dışarıyı izledim . Kahve için mutfağa yöneldim. Bu güzel manzaraya karşı kahvesiz sohbetsiz oturamazdım.

Anlatım: Birinci kişi ağzından yapılmış.

Üçüncü kişi Ağzından Anlatım

Üçüncü kişi ağzıyla anlatımlarda yazar, genellikle duyduğu veya gördüğü şeyleri anlatır. Bu tür anlatımlarda çoğu zaman üçüncü tekil şahıs (o) veya üçüncü çoğul şahıs (onlar) ekleri kullanır.

Örnek:

Düz bir yolda yürürken bunlar da yaşanılır mı, bu kazalar da olur mu? Yaşanmaması gerekir. Belli ki Tuba yolda yürürken bir şeyler düşünüyordu. Annesine olan özlemi ve babasına olan (bilgi yelpazesi. com) derin hasreti onu etkilemiş ve bu olaya neden olmuştu. O anda Tuba’nın annesini ve babasını bu kadar derinden düşünüp kazaya sebebiyet vereceği kimin aklından geçerdi.

7. Sınıf Türkçe Konuları için tıklayınız