7. Sınıf Noktalama İşaretleri Konu Anlatımı
Farklı yerlerde kullandığımız birçok değişik noktalama işareti bulunur. Amaca göre bu noktalama işaretleri arasında eğik çizgi ya da köşeli ayraç ve tırnak işareti de bulunmaktadır. Bir şeyler yazarken cümleleri daha anlamlı hale getiren ve hayatımızı kolaylaştıran noktalama işaretlerini mutlaka iyi bilmeliyiz. 7. Sınıf için hazırladığımız Noktalama İşaretleri Konu Anlatımı bu yazıda!
Noktalama İşaretleri
- Nokta (.) Nerelerde Kullanılır?
- Virgül (,) Nerelerde Kullanılır?
- İki Nokta (:) Nerelerde Kullanılır?
- Noktalı Virgül (;) Nerelerde Kullanılır?
- Uzun Çizgi (—) ve Eğik Çizgi (/) Nerelerde Kullanılır?
- Tırnak İşareti (“ “) Nerelerde Kullanılır?
- Yay Ayraç ( ) Nerelerde Kullanılır?
- Üç Nokta (…) Nerelerde Kullanılır?
- Soru İşareti (?) ve Ünlem İşareti (!) Nerelerde Kullanılır?
- Kısa Çizgi (-) Nerelerde Kullanılır?
Nokta (.) Nerelerde Kullanılır?
Cümlenin sonuna konur:
» Aç ayı oynamaz.
» Türk Dil Kurumu, 1932 yılında kurulmuştur.
Bazı kısaltmaların sonuna konur:
Doç.(doçent), cd.(cadde), vb.(ve benzeri)…
Sayılardan sonra sıra bildirmek için konur:
3. cadde, 4. Levent, II. Mehmet…
UYARI: Arka arkaya sıralandıkları için virgülle veya çizgiyle ayrılan rakamlardan yalnızca
sonuncu rakamdan sonra nokta konur:
5, 7 ve 8. sorular ; II – IV. yüzyıllar arasında.
Bir yazının maddelerini gösteren rakam veya harflerden sonra konur:
I. 1. A. a.
II. 2. B. b.
Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:
14.11.1950 10.IV.1980
* Tarihlerde ay adları yazıyla da yazılabilir. Bu durumda ay adlarından önce ve sonra nokta kullanılmaz:
19 Mayıs 1453, 9 Ekim 1945.
Saat ve dakika gösteren sayıları ayırmak için konur:
13.30’da tren kalkıyor.
20.00 haberler bitiyor.
Kitap, dergi vb nin künyelerinin sonuna konur:
Zülfikar, Prof. Dr. Hamza, Türkçede Ses Yansımalı Kelimeler TDK Yayınları, Ankara, 1995.
Beş ve beşten çok rakamlı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve araya nokta konur:
5.000, 789.658, 182.598….
Matematikte çarpma işareti yerine kullanılır:
3.4= 12, 14.2= 28
Örnek Soru:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde parantezle boş bırakılan yere nokta ( . ) getirilmelidir ?
A) Sular mı yandı, neden tuna benziyor mermer ( )
B) Onun dostluğunu bir daha elde etmenin artık imkanı var mıdır ( )
C) Ne mutlu Türk’ üm diyene ( )
D) Arife günü yalan söyleyenin bayram günü yüzü kara çıkar ( )
Virgül (,) Nerelerde Kullanılır?
Birbiri ardınca sıralanan eş görevli sözcük ve sözcük gruplarının arasında kullanılır.
Okulumuzda futbol, voleybol, basketbol ve masa tenisi dallarında takımlar kuruldu.
Bu ülkenin insanlarını, yarına umutla bakan çocuklarını, değerlerine sahip çıkan gençlerini çok seviyorum.
Çalışmalarını henüz bitirmemişti, biraz dinlenmek istedi, dışarı çıktı.
Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan özneyi belirtmek için kullanılır.
Yazar, hem kendini üzüyor hem okurlarını üzüyor.
Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konur.
Stres, istesek de istemesek de, hayatın her anında insanın karşısına çıkabilecek bir durumdur.
Anlama güç kazandırmak için tekrarlanan sözcüklerin arasında kullanılır.
Dedem şehirden döndüğünde kucağına atlar ve onu öper, öper, öperdik…
Tırnak içinde olmayan alıntı cümlelerin sonunda kullanılır.
Uzun uzun nefes almaya çalış, diyordu.
Konuşma çizgisinden önceki ifadenin sonuna konur.
Kendisini seyreden çocuğa dönerek,
— Çok mu güzel oynuyorum, diye sordu.
Kendisinden sonraki cümleye bağlı olarak ret, kabul ve teşvik bildiren “hayır, yok, evet, peki, pekâlâ, tamam, olur, hayhay, öyle, haydi, elbette” gibi sözcüklerden sonra konur.
Hayır, teklifiniz bize mantıklı gelmedi.
Özellikle cümle başında kullanılan ifadelerde anlam karışıklığını önlemek için kullanılır.
Kadın, öğretmenden bir şeyler istiyordu.
Yaşlı, doktora teşekkür edercesine baktı.
Hitap için kullanılan sözcüklerden sonra konur.
Sevgili Ablacığım,
Sayıların yazımında kesirleri göstermek için kullanılır.
Çocuğun ateşi 36,6 dereceye düşmüş.
Kitap, dergi, makale gibi eserlerin künyelerinde kullanılır.
Falih Rıfkı Atay, Tuna Kıyıları, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1938.
Örnek Soru:
Aşağıdakilerden hangisinde virgülün kullanım amacı farklıdır ?
A) Uzun boylu, yeşil gözlü bir çocuktu.
B) Akşamleyin Elif’ e, Neslihan’ a, Dilek’ e telefon edeceğim.
C) Anneannem çocuklarına, torunlarına kavuşmuştu.
D) Akşam parka gittim, seni bekledim.
İki Nokta (:) Nerelerde Kullanılır?
Kendisiyle ilgili örnek verilecek cümlelerin sonuna konur:
Bilgisayarımı geliştirmek için şunlar lazım olabilir: ram, 120gb ssd hdd, 8 gb ekran kartı
Kendisiyle ilgili açıklama yapılacak cümlenin sonuna konur:
Bu tuhaf davranışlarından şunu anlıyorduk: Hatalarından dolayı telaşlanmıştı.
Konuşmalarda, konuşan kişiyi belirten sözlerden sonra kullanılır:
Kral:
– Elbette! Kaç bacağın var senin ?
– Edebî eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur:
– Buğdayla arpadan başka ne biter bu topraklarda?
Ziraatçı sayar:
– Yulaf, pancar, zerzevat, tütün… (Falih Rıfkı Atay)
Matematikte bölme işareti olarak kullanılır
48:8=6, 150:2=75 vb.
Örnek Soru:
Aşağıda verilen cümlelerin hangisinde parantezle boş bırakılan yere iki nokta ( : ) konulmalıdır ?
A) Hazırlıklar dün bitti ( ) senin gelmeni bekliyorum.
B) Arkadaşının yardıma ihtiyacı vardı ( ) bütün gün ona yardım etti.
C) Bugün ne yaptığımı söyleyeyim ( ) Sabahtan beri ders çalıştım.
D) Bütün yatırımını işine yaptı ( ) şimdi bunun ürünlerini topluyor.
Noktalı Virgül (;) Nerelerde Kullanılır?
Cümle içinde virgülle ayrılmış tür ya da takımları birbirinden ayırmak için kullanılır:
Pazardan elma armut, ayva; salatalık, biber ve domates aldım.
Öğeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için kullanılır:
At ölür, meydan kalır; yiğit ölür, şan kalır. (Atasözü)
İkiden fazla eş değer öğeler arasında virgül bulunan cümlelerde özneden sonra kullanılır:
Ali; eylül, Ahmet, ve Zeynep’i yolda görmüş.
Örnek Soru-1:
Aşağıdaki cümlelerden hangisinde yay ayraçla gösterilen yere farklı bir noktalama işareti getirilmelidir?
A) Öğrenciler ( ) zil çalınca koşarak bahçeye indiler.
B) Baş ucunda duran lambayı kapattı ( ) birkaç dakika içinde uykuya daldı.
C) Bu kitabı okumanızı tavsiye ederim ( ) dedi.
D) Elif, Ezgi ve Cem tiyatroya ( ) Cengiz, Aslı ve Ekrem sinemaya gidiyor.
Örnek Soru-2:
” Güllü pazardan semizotu ( ) fasulye ve bamya ( ) elma ( ) kiraz ve armut aldı ( ) ”
Cümlesinde parantezle belirtilen yerlere sırasıyla hangi noktalama işaretleri gelmelidir ?
A) ( , ) ( : ) ( , ) ( . )
B) ( , ) ( ; ) ( , ) ( . )
C) ( ; ) ( ; ) ( ; ) ( . )
D) ( , ) ( , ) ( , ) ( . )
Uzun Çizgi (—) ve Eğik Çizgi (/) Nerelerde Kullanılır?
Uzun Çizgi (—) Nerelerde Kullanılır?
Konuşma çizgisi olarak da bilir. Konuşma cümlelerinin başına konur.
— Sen misin, Ali usta?
— Benim!..
— Ne arıyorsun bu vakit buralarda?
— Hiç…
— Nasıl hiç? Suya çekicini mi düşürdün yoksa!..
— !.. (Ömer Seyfettin)
Eğik Çizgi (/) Nerelerde Kullanılır?
Özellikle eğik çizgiler adresler söz konusu olduğunda çok fazla kullanılır. Ancak aynı zamanda değişik yerlerde de kullanılmaktadır.
Dizeler yan yana yazıldığı zaman aralarına konur.
‘’Korkma! Sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak/ Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak/ O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak/ O benimdir, o benim milletimindir ancak.’’ Mehmet Akif Ersoy
Adres yazarken apartman numarası ile daire numarası arasına ve semt ile şehir arasına konur:
Altay Sokağı No.: 21/6 Kurtuluş / ANKARA
Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:
18/12/1980, 10/X/2000 vb.
Dil bilgisinde eklerin farklı biçimlerini göstermek için kullanılır:
-a /-e, -an /-en, -lık /-lik, -madan /-meden vb.
Matematikte bölme işareti olarak kullanılır:
70/2=35
Birimlernin arasına konur:
g/sn (gram/saniye)
Tırnak İşareti (“ “) Nerelerde Kullanılır?
Başka bir kimseden veya yazıdan olduğu gibi aktarılan sözler tırnak içine alınır:
Bakınız, şair vatanı ne güzel tarif ediyor:
“Bayrakları bayrak yapan üstündeki kandır.
Toprak eğer uğrunda ölen varsa vatandır.”
Tırnak içindeki alıntının sonunda bulunan işaret (nokta, soru işareti, ünlem işareti vb.) tırnak içinde kalır:
“İzmir üzerine dünyada bir şehir daha yoktur!” diyorlar. (Yahya Kemal Beyatlı)
Özel olarak vurgulanmak istenen sözler tırnak içine alınır:
Yeni bir “barış taarruzu” başladı.
Cümle içerisinde eserlerin ve yazıların adları ile bölüm başlıkları tırnak içine alınır:
Bugün öğrenciler “Kendi Gök Kubbemiz” adlı şiiri incelediler.
“Yazım Kuralları” bölümünde bazı uyarılara yer verilmiştir.
Cümle içerisinde özel olarak belirtilmek istenen sözler, kitap ve dergi adları ve başlıkları tırnak içine alınmaksızın eğik yazıyla dizilerek de gösterilebilir:
Höyük sözü Anadolu’da tepe olarak geçer.
Cahit Sıtkı’nın Şairin Ölümü şiirini Yahya Kemal çok sevmişti. (Ahmet Hamdi Tanpınar)
Tırnak içine alınan sözlerden sonra gelen ekleri ayırmak için kesme işareti kullanılmaz:
Elif Şafak’ın “Bit Palas”ını okudunuz mu?
Bilimsel çalışmalarda künye verilirken makale adları tırnak içinde yazılır.
Örnek Soru:
Tam evden çıkmak üzereyken sordu ( )( ) Gelirken ekmek de alabilir misin ( )( )
Yukarıdaki boş bırakılmış yerlere sırasıyla hangi noktalama işaretleri getirilmelidir?
A) (,) (“) (?) (“)
B) (:) (“) (?) (“)
C) (;) (“) (.) (“)
D) (,) (;) (?) (.)
Yay Ayraç ( ) Nerelerde Kullanılır?
Cümledeki anlamı tamamlayan ve cümlenin dışında kalan ek bilgiler için kullanılır. Yay ayraç içinde bulunan ve yargı bildiren anlatımların sonuna uygun noktalama işareti konur:
Türkiye’nin köylerini(köy sözcüğünü de çok kullanılmak istemiyorum.) şehirlerinden ayırmak mümkün değil.
Özel veya cins isme ait ek, ayraçtan önce yazılır:
Şinasi’nin (1826-1871)…
İmek fiilinin (ek fiil) geniş zamanı şahıs ekleriyle çekilir.
Tiyatro eserlerinde ve senaryolarda konuşanın hareketlerini, durumunu açıklamak ve göstermek için kullanılır:
İhtiyar – (Yavaş yavaş Kaymakam’a yaklaşır.) Ne oluyor beyefendi? Allah rızası için bana da anlatın… (Reşat Nuri Güntekin)
Alıntıların aktarıldığı eseri, yazarı veya künye bilgilerini göstermek için kullanılır:
Delikanlım, işaret aldığın gün atandan
Yürüyeceksin! Millet yürüyecek ardından.(Arif Nihat ASYA)
Eşin var, aşiyanın var, baharın var ki beklerdin
Kıyametler koparmak neydi ey bülbül, nedir derdin? (Mehmet Akif Ersoy)
Alıntılarda, alınmayan kelime veya bölümlerin yerine konulan üç nokta, yay ayraç içine alınabilir:
İş yerinde herkes (…) eve gitmeye çalışıyordu.
Bir söze alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırmak için kullanılan ünlem işareti yay ayraç içine alınır:
Ahmet, o kadar cesur (!) ki bir ses duydu mu kaçacak delik arar.
Bir bilginin şüpheyle karşılandığını veya kesin olmadığını göstermek için kullanılan soru işareti yay ayraç içine alınır:
Günde bin soru (?) çözdüğünü söylüyordu.
Bir yazının maddelerini gösteren sayı ve harflerden sonra kapama ayracı konur:
I) 1) A) a)
II) 2) B) b)
Örnek Soru:
Saim, kahvenin karşısındaki pembe evin kızına sevdalanmıştır. Oyun oynarken kızı seyretmekten başka bir şeyle ilgilenemez olduğu için sürekli yenilmektedir. Her yenildiğinde karşılığında gazoz aldığı için en sonunda adı (Gazoz Ağacı)na çıkmıştır. Saim’in içi sevgiyle dolu olduğundan bu lakabı umursamamaktadır.
Bu metinde geçen aşağıdaki noktalama işaretlerinden hangisinin kullanımı yanlıştır?
A) Nokta
B) Virgül
C) Yay ayraç
D) Kesme işareti
Üç Nokta (…) Nerelerde Kullanılır?
Anlatım olarak tamamlanmamış cümlelerin sonunda kullanılır.
Öylesine yalnızım ki…
Bir bakmışsın geçmiş yıllar…
Verilen örneklerin devam edebileceğini anlatmak için kullanılır.
Somut kavramlara örnek; kalem, kitap, masa, araba, el, ayak…
Herhangi bir sebeple söylenmek istenmeyen sözcüklerin yerine kullanılır.
Dayısına getirdiği bu hediyeyi C… ’den almıştı.
Alıntılarda başta, ortada veya sonda alınmayan bölümleri göstermek için kullanılır.
… derken şehrin öte başından boğuk boğuk sesler gelmeye başladı… (Tarık Buğra)
Karşılıklı konuşmalarda suskunluğu anlatmak için kullanılır.
Öğretmen:
– Bu işi senin yapabileceğine inanıyorum?
Sinan:
– …
Öğretmen:
– Yapabilirsin değil mi Sinan? Ben sana güveniyorum.
Örnek Soru:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinin sonuna üç nokta (…) getirilmez?
A) Kiminin parası kiminin duası
B) Azıcık aşım kaygısız başım
C) Yine yeşillendi fındık dalları
D) Her yerde hüzün, her yerde sonbahar
Soru İşareti (?) ve Ünlem İşareti (!) Nerelerde Kullanılır?
Soru İşareti (?) Nerelerde Kullanılır?
Soru eki veya sözü içeren cümle ya da sözlerin sonuna konu:
Seni bu kadar üzen nedir?
Soru bildiren sancak soru eki, sözcüğü ve sözü içermeyen cümlelerin sonuna konur:
Bankadaki görevli yüzüne bakarak:
– Memleketiniz?
Bilinmeyen, kesin olmayan ya da şüpheyle karşılanan yer, tarih vb. durumlar için kullanılır:
Süleyman Çelebi (?- 1422)…
Ankara’dan Bolu’ya bir saatte (?) gitmiş.
mı / mi ekini alan yan cümle temel cümlenin zarf tümleci olduğunda cümlenin sonuna soru işareti konmaz:
Akşam oldu mu sürüler döner. Hava karardı mı eve gideriz.
Bahar gelip de nehir çağıl çağıl kabarmaya başlamaz mı içimi geri kalmış bir saat huzursuzluğu kaplardı. (Haldun Taner)
Soru ifadesi taşıyan sıralı ve bağlı cümlelerde soru işareti en sona konur:
Çok yakından mı bu sesler, çok uzaklardan mı?
Üsküdar’dan mı, Hisar’dan mı, Kavaklardan mı? (Yahya Kemal Beyatlı)
Ünlem İşareti (!) Nerelerde Kullanılır?
Sevinç, kıvanç, acı, korku, şaşma gibi duyguları anlatan cümle veya ifadelerin sonunda kullanılır.
Hava ne kadar güzel!
Eyvah! Anahtarımı içeride unuttum.
Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra kullanılır.
Dur yolcu! Bilmeden gelip bastığın,
Bu toprak, bir devrin battığı yerdir. Necmettin Halil Onan
Ünlem işareti, seslenme ve hitap sözlerinden hemen sonra kullanılabileceği gibi cümlenin sonunda da kullanılabilir.
Allah’ım, bize yardım et!
Allah’ım! Bize yardım et.
Alay veya küçümseme anlamı kazandırılmak istenen sözden hemen sonra yay ayraç içinde ünlem işareti kullanılır.
Kendini akıllı (!) zannedenlerden hiç hoşlanmazdı.
Örnek Soru-1:
” Aman Allah’ ım ( ) Güneş altında pırıl pırıl parlayan kocaman bir sazan balığı ( ) oltanın ucunda çırpınıp duruyordu ( ) ”
Yukarıdaki parantezlerin içerisine, sırasıyla aşağıda verilen hangi noktalama işaretleri getirilmelidir ?
A) ( ! ) – ( , ) – ( . )
B) ( ! ) – ( , ) – ( ; )
C) ( : ) – ( , ) – ( … )
D) ( . ) – ( , ) – ( ! )
Örnek Soru-2:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinin sonuna soru işareti ( ? ) getirilmelidir ?
A) Kazanın nasıl olduğunu bize anlatır mısınız
B) Kış geldi mi kar yağınca çok hoşuma gidiyor
C) Güzel mi güzel bir bahçeydi
D) Ödevim ne zaman biterse o zaman bilgisayar başına geçerim
Örnek Soru-3:
“İsteseymiş bütün derslerden 100 alırmış (!) fakat çalışmaya zamanı yokmuş.” cümlesinde ünlem işaretinin (!) kullanım amacı hangi şıkta verilmiştir?
A) Kesin olmayan bir durumu belirtmek
B) Cümleye alay, küçümseme anlamı katmak
C) Sevinç, korku gibi coşkulu duyguları ifade etmek
D) Eş görevli sözcükleri birbirinden ayırmak
Örnek Soru-4:
Aşağıdakilerin hangisinde noktalama yanlışı yapılmıştır?
A) Hangi filme gideceğime şaşırdım?
B) Eyvah, yine geç kalmış!
C) Yolumuz M… kasabasına düşmüştü.
D) İstanbul-Ankara yolunda kaza olmuş.
Kısa Çizgi (-) Nerelerde Kullanılır?
Satıra sığmayan sözcükler bölünürken satırın sonuna konu:
Soğuktan mı titriyordum, yoksa heyecandan, üzüntüden mi bil-
mem. Havuzun suyu bulanık. Kapının saatleri 12’yi geçmiş. Kanepe-
lerde kimseler yok.
Ara sözleri ya da ara cümleleri ayırmak için ara sözcüklerin ya da cümlelerin başına ve sonuna konur:
Ali -kadim dostum- dün her yerde beni aramış.
Küçük bir sürü -dört inekle birkaç koyun- köye giren geniş yolun ağzında durmuştu. (Ömer Seyfettin)
Kelimelerin kökleri, gövdeleri ve eklerini birbirinden ayırmak için kullanılır:
sev-gi-li-den, bit-ki-ler-in
Fiil kök ve gövdelerini göstermek için kullanılır:
oku- , gel- , buluş –
İsim yapma eklerinin başına, fiil yapma eklerinin başına ve sonuna konur:
-gi, -li, -ci; -le-, -imse-, -dir-
Heceleri göstermek için kullanılır:
a-raş-tır-ma, bi-le-zik, du-ruş-ma, ku-yum-cu-luk, prog-ram, ya-zar-lık vb.
Arasında, ve, ile, ila, …-den …-e anlamlarını vermek için kelimeler veya sayılar arasında kullanılır:
Dil ve Tarih – Coğrafya Fakültesi, 9.30- 10.45, Türkçe Almanca Sözlük
Cümle içinde sayı adlarının yinelenmesinde araya kısa çizgi konmaz: On on beş yıl. Üç beş kişi geldi.
Matematikte çıkarma işareti olarak kullanılır:
80-20=60
Sıfırdan küçük değerleri göstermek için kullanılır:
-5 °C, -10°C
