6. Sınıf Boşaltım Sistemi Konu Anlatımı
6. sınıf Fen Bilgisi dersinde, boşaltım sisteminin yapısını ve işlevini detaylı bir şekilde öğreneceğiz. Böbreklerin kanı nasıl filtrelediğini, idrarın nasıl oluştuğunu ve mesanenin idrarı nasıl depoladığını inceleyeceğiz. Ayrıca, boşaltım sisteminin sağlığının korunması için nelerin önemli olduğunu ve sağlıklı alışkanlıkların bu sistem üzerindeki etkilerini keşfedeceğiz.
Boşaltım Sistemi
Boşaltım Sistemi
Canlılığın devam etmesi için dışarıdan alınan besinler sindirime uğrarlar ve hücrelerde çeşitli görevler için kullanılırlar. Bazı besinler enerji vermek, bazı besinler yapıcı-onarıcı görevler yapmak, bazı besinler ise vücuttaki olayları düzenlemek için kullanılır. Her olayda olduğu gibi hücrede kullanılan maddelerin de bir kısmı kullanılamaz halde olduğu için artık madde olarak dışarı atılır.
Hücrelerde metabolik aktivite sonucunda meydana gelen artık ürünlerin organizmalardan uzaklaştırılmasına boşaltım, boşaltım ile ilgili organ ve yapıların oluşturduğu sisteme üriner sistem (boşaltım sistemi) denir. Üriner sistem homeostazinin (vücudun iç dengesinin) korunmasında rol oynar. Boşaltım olayında görevli yapıların temel ve ortak görevi organizmaların su-iyon dengesini sağlamaktır. Karbonhidrat ve yağların oksijenli solunumda kullanılmasıyla CO2 ve H2O; amino asitler kullanılırsa CO2, H2O ve NH3(amonyak) oluşur. CO2 akciğerler vasıtasıyla vücut dışına atılırken H2O deri, akciğer ve böbrekler yoluyla vücuttan uzaklaştırılır.
Canlılarda boşaltımın amaçları:
» CO2, H2O, amonyak, üre ürik asit gibi) metabolik atıkları vücuttan uzaklaştırmak.
» Kararlı iç dengeyi (homeostasiyi) korumak.
» Vücudun su, tuz ve iyon dengesini sağlamak.
» Kan pH’sı belirli değerler arasında sabit tutmak.
» İlaçlar ve toksik olabilecek ilaç ürünleri gibi yabancı maddeleri vücuttan uzaklaştırmak.
» Glikoz, amino asit gibi gerekli olan maddelerin vücutta kalması sağlamak.
Tüm canlılarda boşaltımın ortak amacı vücudun su ve iyon dengesini ayarlamaktır. Canlılardaki başlıca boşaltım maddeleri ve atıldığı yapılar:
Deri: CO2, üre, ürik asit, tuz, su
Bağırsak: Safra (en önemlisi), bilurubin ve az miktarda su
Akciğer: Su buharı ve karbondioksit
Böbrek: Üre, tuz, su, kreatin, B ve C vitaminlerinin fazlası ve diğer maddeler.
Boşaltımda Görevli Yapı ve Organlar
İnsanda boşaltım sistemi; böbrekler, idrar kanalı(üreter), idrar kesesi(mesane) ve üretradan (idrar yolu) oluşur. Kan, böbrek atardamarlarıyla böbreklere gelip burada süzülür, biriken atık maddeler üreter ile idrar kesesine taşınır. İdrar kesesinde bir süre depolanan atıklar, üretrayla vücut dışına atılır.
Böbrekler; Kanı süzerek idrar oluşumunu,
Üreter; oluşan idrarın idrar kesesine taşınmasını,
İdrar kesesi; idrarın depolanmasını,
Üretra; idrarın vücut dışına atılmasını sağlar.
Böbreğin Görevleri
» Kanda bulunan üre ve diğer atık maddelerin vücuttan atılmasını sağlar.
» Uzun süre aç kalınması durumunda yağ asidi ve amino asitleri glikoza dönüştürür.
» Kemik iliklerinde alyuvar yapımını uyaran eritropoietin hormonu üretir.
» Kandaki su-mineral dengesini sağlar.
Boşaltım ve Homeostazi
İnsanda böbrekler. akciğerler. karaciğer. kalın bağırsak ve deri homeostatik dengede etkilidir. .
Karaciğer proteinlerin sindirilmesi sonucunda oluşan zehirli maddeleri daha az zararlı olan üreye dönüştürür.
Akciğerler kan içindeki karbondioksiti ve suyu soluk verme esnasında vücut dışına atar.
Deri vücudumuzdan suyun ve tuzun fazlasını terleme yoluyla dışarı atar.
Kalın bağırsak su, safra ve besin atıklarını dışkı şeklinde vücuttan uzaklaştırır.
Böbrekler kan içindeki zararlı atıkları ve üreyi süzerek idrar şeklinde vücuttan uzaklaştırır.
