6. Sınıf Maddelerin Hâl Değişimleri Konu Anlatımı
6. sınıf Fen Bilgisi dersinde, maddelerin hâl değişimlerini detaylı bir şekilde inceleyeceğiz. Katıların sıvıya, sıvıların gaza dönüşmesi gibi farklı hâl değişimlerini öğrenirken, bu değişimlerin nasıl gerçekleştiğini ve hangi koşullarda meydana geldiğini keşfedeceğiz. Ayrıca, bu süreçlerin enerji ile olan ilişkisini de anlayarak, ısının maddenin hâl değişimindeki rolünü öğreneceğiz.
Maddelerin Hâl Değişimleri
Erime
Katının ısı alarak sıvı hale geçme olayına erime denir. Erimenin gerçekleştiği sıcaklığa erime noktası denir. Saf bir maddede sıvısının donma noktası ile katısının erime noktası aynı değerdir. Erimekte olan bir katı ısı aldığı zaman erimeye devam eder ve sıcaklığı değişmez.
Örnekler:
-Mumun yanarak erimesi
-Camın ateşte erimesi
-Demirin eritilmesi
-Karın erimesi
Donma
Sıvının ısı vererek katı hale dönmesine donma denir. Donmanın gerçekleştiği sıcaklığa donma noktası denir. Saf bir maddede sıvısının donma noktası ile katısının erime noktası aynı değerdir. Donmakta olan bir sıvı ısı verdiği zaman donmaya devam eder ve sıcaklığı donma olayı sonlanıncaya kadar değişmez.
Örnekler:
-Metallere şekil vermek için eritilip sonra istenilen kalıplarla dondurulması
-Suyun donması
-Göllerin donması
Buharlaşma
Sıvıların ısı alarak gaz haline geçmesine buharlaşma denir. Buharlaşma ile kaynama farklı terimlerdir. Buharlaşma her sıcaklıkta meydana gelebilir.
Örnekler:
-Alkol buharlaşması
-Kolonya buharlaşması
-Su buharlaşması
Yoğunlaşma
Madde halinin gaz iken sıvıya dönüşmesine yoğunlaşma ya da yoğuşma denir. Yoğunlaşan madde çevresine ısı vermektedir ve böylelikle maddenin etrafı ısınmaktadır. Yoğunlaşma, buharlaşma olayının tersidir. En detaylı şekliyle yoğunlaşma, havadaki su buharının soğuk bir madde ile karşılaşarak sıvı hale geçmesidir.
Örnekler:
-Kapalı alanlarda camlarda buharlanma
-Çiğ oluşumu
-Sis oluşumu
Süblimleşme
Katı bir maddenin gaz haline geçmesine süblimleşme denir. Süblimleşme olayında katı madde sıvı bir hal almadan direkt olarak gaz haline geçmektedir.
Örnek:
Kar ve buz erime noktasının altında çok yavaşça süblimleşebilir.
Kırağılaşma
Gaz halden ısı vererek doğrudan katı faza geçmeye kırağılaşma denilir.
Örnek:
-Havadaki sıcaklığın aniden düşmesiyle su buharının donarak kırağıya dönüşmesi
-Kış mevsiminde otomobil camlarının kırağılaşması.
Kaynama
Buharlaşmanın en çok olduğu durumda kaynama meydana gelir. Her iki durumda da madde gaz halini almaktadır. Ancak iki olay birbirinden farklıdır.
Buharlaşma ve kaynama arasındaki farklılıklar:
-Buharlaşma her sıcaklık derecesinde gerçekleşebilir ancak, kaynama sadece maddeye özgü kaynama noktasında gerçekleşebilir.
-Buharlaşma sıvının yüzey kısmında meydana gelirken, kaynama sıvının her kısmında gerçekleşir.
-Madde kaynarken ses duyulur ancak, buharlaşırken ses çıkmaz.
-Madde kaynarken gaz kabarcığı oluşurken buharlaşmada bu durum gerçekleşmez.
