6. Sınıf Ses ve Özellikleri Konu Anlatımı

Ses kaynaklarında oluşan titreşim sonucu açığa çıkan enerjiye ses denir. Sesle ilgili her şeyi yazımızda bulabilirsiniz. Sesin Yayılması nedir?, Sesin Farklı Ortamlarda Farklı Duyulması nedir?, Farklı Cisimlerde Üretilen Sesler nedir?, Sesin Sürati nedir?, Ses Boşlukta Yayılır mı nedir?, Işık ve Sesin Sürati nedir?, Ses Enerjisi nedir?, Sesin Maddeyle Etkileşimi nedir?, Sesin Yansıması nedir?, Sesin Soğurulması nedir?, Ses Yalıtımı nedir?, Ses Bilimi (Akustik) nedir?

Ses, titreşim hareketi sonucu oluşan bir enerji türüdür. Birimi desibeldir. (dB) Maddenin haline göre tanecik titreşimi farklı aktarılacağından sesin yayılması maddeden maddeye farklılık gösterir.

Sesin Yayılması

-Titreşen maddeler sesi oluşturur.
-Oluşan sesler dalgalar halinde yayılır.
-Ses dalgaları durgun suya atılan taşın oluşturduğu dalgalara benzetilebilir.
-Ses dalgalarının enerjisi vardır. Bu enerji ile etrafa yayılır.
-Kulağımızın duyamamış olduğu seslerde vardır.
-Ses boşlukta yayılmaz.
-Ses sadece maddesel ortamda (Katı-sıvı-gaz) yayılır.
-Ses en hızlı katılarda sonra sıvılarda en yavaş gazlarda yayılır.

Sesin Farklı Ortamlarda Farklı Duyulması

Sesin yayılabilmesi için “maddesel ortam” gereklidir.

Ses, katı, sıvı, gaz ortamlarda yayılabilirken, boşlukta yayılamaz. Bunun nedeni boşlukta ses ses enerjisini aktaracak taneciklerin yer almamasıdır.

Ses kaynağından çıkan ses dalgaları yayıldığı ortama bağlı olarak farklı hızda ilerler. Bu nedenle ses katı, sıvı ve gaz ortamlarda farklı duyulur.

Farklı Cisimlerde Üretilen Sesler

Günlük hayatımızda, yaşadığımız ortamlarda birbirinden farklı sesler duyar ve bu farklılıklar sayesinde sesleri birbirinden ayırt edebiliriz.

Sesin maddelerin titreşimi sonucunda oluştuğunu biliyoruz. Bu nedenle farklı titreşim hareketi yapan ses kaynaklarından çıkan sesler de birbirinden farklı olur. Az titreşen kaynaklardan kalın ses, çok titreşim hareketi yapan kaynaklardan ise ince ses çıkar.

Cisimlerin yapıldığı maddelerin türü de çıkan sesi etkiler. Bu nedenle plastik, tahta ya da cam gibi maddelere aynı kaşıkla vurulduğunda çıkan sesler birbirinden farklı olur.

Bunlara ek olarak aynı maddeden yapılmış ancak şekilleri farklı cisimlerden çıkan sesler de birbirinden farklı olur.

Sesin Sürati

-Ses maddesel ortamda yayılırken, boşlukta yayılmaz.
-Sıcaklık arttığında taneciklerin titreşimi de artacağından sesin hızı artar.
-Sesin katılarda yayılma hızı sıvılardan, sıvılarda yayılma hızı ise gazlardan daha fazladır.

-Katı maddelerde ses en süratli yayılır. Tanecikler birbirine çok yakındır.
-Sıvılarda yayılma sürat katılara göre azdır.
-Gaz maddelerde ses en yavaş yayılır. Tanecikler birbirinden çok uzaktır.
-Boşlukta tanecik bulunmadığı için ses yayılmaz.

Sesin sürati, ışığın süratinden azdır. Bu nedenle şimşek çaktığında önce ışık, sonra ses gelir. Sesi havada yayılma hızı 340 m/s iken ışığın yayılma hızı 300.000 km/s dir. Ses bir saniyede 340 metre yol alırken ışık bir saniyede
dünyanın etrafını 7.5 kez dolaşabilir.

Televizyonun sesini açtığımızda sesin yayılma hızı değişmez. Sadece ses dalgalarının enerjisi artar.
Sesin sürati aşılabilir.

Jet uçakları sesin süratini aşabilir. Sesten hızlı giden araçların hızına, süpersonik hız denir. Ses hızı aşılırken süpersonik patlama sesi ve jet uçağın etrafında bulutsu meydana gelir. Ses hızı aşılırken meydana gelen yüksek basınçlı havaya ses duvarı denir.

Ses Enerjisi

Ses bir enerjidir. Ses enerjisi hareket ve ısı enerjisine dönüşebilir.

Ses kaynağından uzaklaştıkça sesin enerjisi de azalır. Ses enerjisinin aktarılabilmesi için taneciklerin (atom)
birbirine temas etmesi gerekir. Sesin enerji olduğunu yukarıdaki deneyde görebiliriz. Tefe tokmakla vurulduğunda ses dalgalar halinde havada yayılarak karşıdaki tefe çarpar ipe bağlı topun hareket etmesini sağlar.

Sesin bir enerji olduğunu gösteren olaylar
-Çok alçaktan uçan bir savaş uçağı ürettiği ses enerjisi ile pencere camlarını kırılabilir.
-Opera sanatçıları çıkardıkları tiz ses ile cam bardağı kırabilir.
-Hoparlörün yanına yakılan bir mum ses enerjisi ile titreşir.
-Dağlarda çok az bir sesten kar kütleleri hareket ederek çığ oluşabilir.
-Böbrek taşının kırılmasında ses enerjisinden yararlanılır.
-Mikrofonda ses enerjisi elektrik enerjisine dönüşmektedir.
-Ses enerjisinin aktarılması sırasında taneciklerin birbirine çarpması sırasında ısı açığa çıkar.

Not: Ses Enerjisi ısı, hareket (mekanik) ve elektrik enerjisine dönüşebilir.

Sesin Maddeyle Etkileşimi

-Sesin madde ile etkileşimi sırasında yansıma, soğurulma ve iletme olayları gerçekleşir.
-Ses enerjisinin bir engele çarpıp geldiği ortama geri dönmesine “sesin yansıması” denir.
-Ses kaynağından çıkan sesin engele çarptıktan sonra kaynağına geri dönmesine “yankı” denir.
-Yansıma ve yankı olayları birbirine karıştırılmamalıdır.
-Yankı olayının oluşabilmesi için ses kaynağı ve engel arasında en az 17 metre mesafe olmalıdır.

-Sesin maddeler tarafından emilmesine “sesin soğurulması” denir.
-Yüzeyi düzgün olmayan maddesel ortamlarda ses daha çok soğurulur.

Sesin soğurulması olayına günlük yaşantımızdan örnekler:

-Kar yağdığında etrafın sessizliği
-Boş odada yansımanın fazla, eşya bulunan odada az olması
-Yol kenarlarına dikilen ağaçların sesi soğurarak trafiği daha az gürültülü yapması

Sesin Yansıması

Ses bir engele çarptığında geldiği ortama geri dönmesine sesin yansıması denir. Sesin yansıması, ışığın yansımasına benzer. Sesin yansımasında da yansıma kuralları geçerlidir. Düz yüzeylerde aynı yönde yayılırken, pürüzlü yüzeylerde farklı yönlerde yayılır.

Bazı araçlar sesin yansımasından yararlanılarak yapılmıştır.

-Denizin derinliğini ölçmeye yarayan sonar.
-İç organların gösterilmesini sağlayan ultrason sesin yansımasından yararlanılan teknolojik araçlardır.
-Deprem faylarının, maden yataklarının tespitinde de sesin yansımadan yararlanılır.

Yankı: Ses bir engele çarptıktan sonra belirli bir süre sonra duyulmasına denir.

-Yankı vadide, boş salonda ve koridorda hissedebiliriz.
-Sert, düz ve geniş alanlarda yankı daha fazla gerçekleşir.
-Yankıyı hissedebilmek için kaynak ile engel arasında 17 metre mesafe olmalıdır.

Sesin Soğurulması

Ses dalgalarının çarptığı engel tarafından tutulmasına sesin soğurulması denir. Sesin soğurulması yumuşak ve gözenekli yüzeylerde daha fazla olur.

-Pürüzlü ve gözenekli yüzeyler sesi daha çok soğurur.
-Kar yağdığı zaman etrafın sesiz olması, eşya bulunan oda da yankının almaması, araçların egzozları, silahların
susturucuları sesin soğurulmasını sağlar.
-Yol kenarlarına ağaç dikilmesi sesin soğrulmasını sağlar.

Not: Yüksek sesin kulağımıza zarar vermesinin engellenmesi için kulaklık kullanılır.

Ses Yalıtımı

Sesin soğurulması için yapılan işleme denir. Ses yalıtımı yapılırken, sesi çok soğuran, az ileten ve az yansıtan malzemeler kullanılır.

Ses Yalıtımı Örnekleri

-Bina duvarlarının delikli tuğlalarla örülmesi,
-Sinema salonlarında duvarların yumuşak malzemelerle kaplanması,
-Pencerelerde çift cam kullanılması,
-Yol kenarlarına ses soğurulması için ağaç dikilmesi,
-Egzozlara susturucu takılması.

Ses Bilimi (Akustik)

esin oluşması, yayılması, duyulması olaylarını inceleyen bilim dalına “akustik” denir.
Akustik biliminde yankı olayına yer verilmez.

Akustik örnekleri;

-Camiler
-Stadyum
-Sinema salonu
-Amfi tiyatro
-Ses stüdyosu

ZİYARETÇİ YORUMLARI - 0 YORUM

Henüz yorum yapılmamış.

BİR YORUM YAZIN