5. Sınıf Sürtünme Kuvveti Konu Anlatımı

Kaygan bir zeminde yürümek neden zor olurken, pürüzlü bir zeminde daha rahat yürürüz? Araba lastiklerinin dişli yapısı neden önemlidir? İşte bu soruların cevabı, hayatımızın her alanında karşımıza çıkan sürtünme kuvveti ile ilgilidir. Sürtünme kuvveti, iki yüzeyin birbirine temas ettiğinde hareketi zorlaştıran kuvvettir. Bu kuvvet, bazen hareketi engelleyici bir etken gibi görünse de, aslında yürümemizden araçların fren yapmasına kadar pek çok hayati işlevi vardır. Bu konuda, sürtünme kuvvetinin ne olduğunu, hangi durumlarda faydalı ya da zararlı olduğunu ve günlük yaşamdaki örneklerini inceleyeceğiz. Hazırsanız, sürtünme kuvvetinin ilginç dünyasına adım atalım!

Sürtünme Kuvveti

Bir cismin hareketini engelleyecek yönde, cisimle yüzey arasında oluşan kuvvete sürtünme kuvveti denir. Sürtünme kuvveti temas gerektiren bir kuvvettir. Boşlukta sürtünme kuvveti oluşmaz.

– Sürtünme kuvveti hareket yönüne daima zıttır.
– Sürtünme kuvveti temas gerektiren bir kuvvettir.
– Sürtünme kuvveti pürüzlü yüzeylerde daha fazladır, az pürüzlü, kaygan yüzeylerde daha azdır.

Bisikleti toprak zeminde sürmek, beton zeminde sürmekten daha zordur. Çünkü toprak zemin beton zemine göre daha pürüzlüdür ve sürtünme daha fazladır. Bu da hareketi zorlaştırır.

Sürtünme kuvveti sadece cisimle katı yüzey arasında oluşmaz. Gemilerde olduğu gibi cisimle su arasında oluşan sürtünme kuvvetine su direnci denir.

– Su direnci, suyun içerisinde hareket eden cisimlerin hareketini zorlaştırır.
– Cisimlerin suya temas eden yüzeyi ne kadar büyükse su direnci o kadar fazladır.
– Suda hareket eden araçlar tasarlarken su direnci dikkate alınır.
– Su, cisimlere havadan daha fazla direnç uygular.

Örneğin; gemilerin ön kısımlarının V şeklinde olmasının nedeni, su direncini azaltmaktır.

Benzer şekilde, uçak gibi havada hareket eden cisimlere hava ortamında etki eden sürtünme kuvvetine hava direnci denir.

– Hava direnci cisimlerin hareketini engelleyici bir etkidir.
– Hava direnci cisimlerin hareket yönüne ters yönde etki eder.
– Cismin havada temas eden yüzeyi ne kadar genişse hava direnci o kadar fazla olur.

Örneğin; paraşütlerin yüzeylerinin büyük olması hava direncini artırarak paraşütçünün yere güvenli inmesini sağlar.