KPSS Ortaöğretim Bölgeler Coğrafyası Konu Anlatımı
KPSS Bölgeler Coğrafyası Konu Anlatımı, KPSS Ortaöğretim Coğrafya Konu Anlatımı, KPSS Konu Anlatımı, KPSS Ortaöğretim Konu Anlatımı, Bölgeler Coğrafyası Konu Anlatımı, Bölgeler Coğrafyası Konu Anlatımı
Bölgeler Coğrafyası
- Türkiye’de Bölgelerin Sınıflandırılması
- Beşeri Coğrafya Özelliklerine Göre Bölgeler
- Fiziki Coğrafya Özelliklerine Göre Bölgeler
- Bölgesel Kalkınma Projeleri
Türkiye’de Bölgelerin Sınıflandırılması
Ülkemiz 1941 yılında 7 bölgeye 21 bölüme ayrılmıştır.
Bölgelerin sınırlarının belirlenmesinde etkili olan faktörler;
21 Haziran 1941 ‘de toplanan 1. Türk Coğrafya Kongresi’nde doğal, beşeri ve ekonomik kriterler kullanırsak, ülkemiz 7 coğrafi bölüme ayrılmıştır.
Coğrafi bölge: Doğal özellikleri ile beşeri ve ekonomik özellikleri bakımından ortay paydaya sahip alanlardır.
Beşeri Coğrafya Özelliklerine Göre Bölgeler
Bu bölgelerin sınırları belirlenirken fiziki özelliklerinin yanında o bölgelerin;
– Nüfus,
– Yerleşme,
– Ekonomik faaliyet gibi
Değişken beşerî özellikler göz önünde bulundurulur.
1. Nüfus Yoğunluğuna Göre Bölgeler
Yoğun Nüfuslu Bölgeler
– İstanbul-İzmit Çevresi
– Adana ve Çevresi
– İzmir ve Çevresi
– Ankara ve Çevresi
– Gaziantep ve Çevresi
Seyrek Nüfuslu Bölgeler
– Hakkari ve Çevresi
– Taşeli Platosu
– Tunceli ve Çevresi
– Ağrı ve Çevresi
– Çanakkale ve Çevresi
– Muğla ve Çevresi
2. Yerleşim Özelliklerine Göre Bölgeler
Kentsel Bölge
– İzmir ve Çevresi
– Antalya ve Çevresi
– İstanbul ve Çevresi
– Bursa ve Çevresi
– Ankara ve Çevresi
Kırsal Bölge
– Giresun ve Çevresi
– Rize ve Çevresi
– Artvin ve Çevresi
– Ağrı ve Çevresi
– Hakkari ve Çevresi
3. Ekonomik Özelliklerine Göre Bölgeler
– Tarım Bölgesi
– Sanayi Bölgesi
– Maden Bölgesi
– Turizm Bölgesi
– Serbest Ticaret Bölgesi
a) Tarım bölgeleri
– Konya-Aksaray ve Çevresi
– Malatya ve Çevresi
– Trakya
– Çukurova ve Çevresi
– Rize ve Çevresi
– Urfa ve Çevresi
b) Sanayi bölgeleri
Türkiye’deki başlıca sanayi bölgeleri
– Zonguldak-Karabük ve Çevresi
– Mersin-Adana
– İskenderun ve Çevresi
– İstanbul-İzmit ve Çevresi
– İzmir ve Çevresi
– Bursa ve Çevresi
c) Maden bölgeleri
– Sivas
– Malatya ve Çevresi
– Eskişehir-Kütahya ve Çevresi
– Zonguldak ve Çevresi
– Elazığ ve Çevresi
– Akseki-Seydişehir ve Çevresi
d) Serbest Ticaret Bölgeleri:
Mersin, Antalya, İstanbul Atatürk Hava Limanı, Doğu Anadolu Erzurum, Adana Yumurtalık
Serbest Ticaret Bölgesi: Bir ülkede dış ticareti canlandırmak amacıyla açılan, sınırları belirlenmiş bölgelere serbest ticaret bölgesi denir.
Serbest Ticaret Bölgesinin Özellikleri
– Yabancı kaynaklı eşya ve mal girişi serbesttir.
– Buraya gelen mal ve eşyalardan gümrük vergisi alınmaz.
– Bu bölgedeki faaliyetlere geniş muafiyetler ve teşvikler tanınır.
– Herhangi bir mal veya eşya bekletilebilir, işletilebilir, sanayi, depolama, ambalajlama tesisleri kurulabilir
e) Turizm bölgeleri:
– Antalya, Kuşadası, Muğla, Çeşme, Çanakkale, Alanya
4) Karma bölgeler
Bazı bölgeler aynı anda birden fazla özellik gösterebilir.
Örneğin; İstanbul hem ticaret hem sanayi hem de turizm özelliklerine sahiptir.
a) Tarım-Sanayi-Turizm(Karma Bölgeler)
Adana-Mersin, Bursa-Balıkesir, Ankara-Konya, Denizli, Aydın,
b) Maden-Sanayi(Karma Bölgeler)
Zonguldak-Karabük, Batman, Afşin-Elbistan, Elazığ, Seydişehir
c)Ticaret-Turizm-Tarım(Karma Bölgeler)
İzmir-Manisa, Kayseri, Antalya, Bursa, Aydın-Denizli
Fiziki Coğrafya Özelliklerine Göre Bölgeler
– Yüzey şekilleri,
– İklim özellikleri,
– Bitki örtüsü,
– Su durumu
– Toprak özellikleri
gibi fiziki coğrafya özellikleridir.
1. Yeryüzü Şekillerine Göre Bölgeler
Ovalık Bölgeler
– Adana(Çukurova)
– Konya Bölgesi
– Gaziantep-Urfa Bölgesi
– Trakya Bölgesi
Dağlık Bölgeler
– Karadeniz Dağlık Bölgesi
– Hakkari Dağlık Bölgesi
– Toroslar Dağlık Bölgesi
– Menteşe Dağlık Bölgesi
2. İklim Tipine Göre Bölgeler
– Karadeniz
– İklim Bölgesi
– Akdeniz İklim Bölgesi
– Karasal İklim Bölgesi
3. Bitki Örtüsüne Göre Bölgeler
– Orman Bölgesi
– Maki Bölgesi
– Bozkır (Step Bölgesi)
Bölgesel Kalkınma Projeleri
Bölgenin kalkınabilmesi için bölgelerin zayıf ve güçlü yönleri tespit edilerek kalkınma projesi uygulaması başlamıştır. Ülkemizde ilk bölgesel planlama çalışması 1950’li yıllarda başlamış toplam 16 ve 5 büyük proje belirlenerek uygun çalışmalar yapılmıştır.
Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP)
GAP, 1970’lerde sadece sulama ve Doğu hidroelektrik enerji üretimi amaçlı bir proje olarak başlamıştır. 1989’da yasal dayanağına kavuşarak sosyoekonomik şartları iyileştirmeyi hedefleyen, Türkiye’nin ilk bölgesel kalkınma projesini oluşturmuştur. Türkiye Cumhuriyeti’nin en büyük yatırımlarından biri olarak değerlendiren GAP, Fırat ve Dicle nehirlerinin aşağı kısımları ile bunlar arasında uzanan 74 bin km2 ’den fazla bir alanı kapsamaktadır.
Amaçları:
– Bölgedeki eğitim seviyesini yükseltmek
– Kurumlar arasındaki eş güdümü sağlamak
– Konut ihtiyacını karşılayıp mevcut konutları iyileştirmek
– Ulaştırma hizmetlerinin yapılmasını sağlamak
– Bölgedeki kır ve kent alanlarının altyapısını geliştirmek
– Güneydoğu Anadolu Projesi’nin Amaçları
– Ekonomik gelişimi artırarak GAP bölgesinin diğer bölgelerle gelir farklılıklarını azaltmak
– Sanayi, maden, tarım, ormancılık, sağlık, kültür, turizm ve enerji şartlarını iyileştirmek
GAP kapsamında Fırat-Dicle Havzası’nda 22 baraj, 19 hidroelektrik santrali ve 1.8 milyon hektarlık sulama sistemlerinin yapımı öngörülmüştür. Ayrıca 1,8 milyon hektarlık alanda sulama yatırımlarına yönelik planlar yapılmıştır. Projenin, yılda 27 milyar kilovatsaat enerji üreteceği tahmin edilmektedir.
Mevcut durumda GAP Bölgesi: Türkiye pamuk üretiminin %56’sını, kırmızı mercimeğin %93’ünü, antepfıstığının %97’sini ve durum buğdayının %35’ini karşılanmaktadır.
GAP Bölgesi’nde hayvancılık genellikle meraya dayalı ekstansif olarak yapılmaktadır. Türkiye’de mevcut sığır varlığının yaklaşık %10’u, koyun varlığının %19’u ve keçi varlığının % 25’i GAP Bölgesi’nde bulunmaktadır.
GAP Bölgesi Fırat – Dicle Havzası’nda 2.235 km uzunluğunda akarsu, 6.481 ha doğal göl ve 129.987 ha baraj gölü gibi büyük bir su potansiyeline sahiptir.
Doğu Karadeniz Projesi (DOKAP)
Türkiye yüz ölçümünün %6,2’sini kapsayan DOKAP, 9 ili içine alır. Bu iller; Artvin, Bayburt, Giresun, Gümüşhane, Ordu, Rize, Samsun, Tokat ve Trabzon illeridir. Amasya Çorum.
NOT: Resmi Gazete’de 13.05.2020 tarihinde yayımlanan kararnameye göre DOKAP BKİ görev alanına Amasya ve Çorum illeri ilave edilerek il sayısı on bire ulaştı.
Amaçları
– Bölgenin sosyokültürel gelişimini sağlamak
– Ekonomik yapıyı güçlendirmek
– Ulaşım ve iletişim hizmetlerini güçlendirmek
– Kıyı kesimde ürün çeşitliliğini artırmak
– Başta yaylacılık olmak üzere turizm faaliyetlerini geliştirmek
– Doğal kaynakların daha verimli kullanımını sağlamak
DOKAP bölgesi, balıkçılık faaliyetleri açısından hem denizde hem de kara içi sularda önemli bir potansiyele sahiptir. Bölgedeki yer şekilleri, sanayi ve tarım faaliyetlerini sınırladığından yöre halkı için balıkçılık önemli bir ekonomik faaliyettir. Deniz ürünleri avcılığı ile yapılan üretimde ilk sırayı %40,7’lik oran ile DOKAP bölgesi almıştır.
Yeşilırmak Havzası Gelişim Projesi (YHGP)
Yeşilırmak Havzası Gelişim Projesi dört ili kapsamaktadır ve projenin alanı yaklaşık 40 bin km2’dir. Proje kapsamındaki iller; Yeşilırmak Havzası’nda yer alan Amasya, Çorum, Samsun ve Tokat’tır.
Amaçları
– Yeşilırmak ve kollarında var olan kirlilik alanlarını tespit edip önlem almak
– Proje alanında erozyonla mücadele etmek için çalışmalar yapmak
– Akış rejimini düzenleyici çalışmalar yapmak
– Proje bölgesinde ekonomik ve sosyokültürel kalkınmayı sağlamak için çalışmalar yapmak
Yeşilırmak Havzası’nda Coğrafi Bilgi Sistemlerinden (CBS) yararlanılarak çalışmalar yapılmaktadır. Bu çalışmalarda havzada yer alan illerin uydu görüntüleri, yol güzergâhları ve yerleşim yerleri, idari sınırlar, su kaynakları, toprak, eğim, bakı, güneşlenme süresi ve meteoroloji verileri bulunmaktadır. Böylece elde edilen bu veriler analiz edilerek
gerekli çalışmalar yapılmaktadır.
Doğu Anadolu Projesi (DAP)
Doğu Anadolu Projesi kapsamında; Ağrı, Ardahan, Bingöl, Bitlis, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Hakkâri, Iğdır, Kars, Malatya, Muş, Tunceli, Van ve Sivas illeri bulunmaktadır.
Bölge ekonomisi büyük ölçüde tarıma dayalıdır ancak tarım sektörünün verimliliği düşüktür. Tarım alanlarının miras yoluyla küçülüp çok parçalı bir yapı arz etmesi, elverişsiz iklim koşulları ve engebeli yer şekilleri nedeniyle kış
aylarında ulaşım hizmetlerinin aksaması, kırsal kesimin Pazar ekonomisi ile bütünleşememesi verimliliğin düşük olmasında etkilidir.
Amaçları
– Gıda, tarım ve hayvancılık sektöründe verimlilik ve katma değeri artırmak
– Kişi başına düşen geliri artırıp bölgeler arasındaki ekonomik farklılıkları azaltmak
– Bölge dışına göçü azaltmak ve göçlere bağlı olarak gelişen sorunları en aza indirmek
– Kırsal ve kentsel alanlarda bölge halkının refah seviyesini yükseltmek
– Altyapı, kentleşme ve çevre koruma sorunlarını gidermek
Zonguldak Bartın Karabük Projesi (ZBK)
Zonguldak Bartın Karabük Projesi; kömüre ve çeliğe dayalı sanayiye olan bağımlılığı azaltarak yeni iş sahaları oluşturmak için hazırlanan bir projedir.
Projeyi kapsamındaki iller, taş kömürü ve yer altı kaynakları bakımından zengindir. Buna bağlı olarak demirçelik sanayisi gelişmiştir. Bölgenin en büyük ekonomik faaliyeti demir-çelik sanayisi ve madenciliktir. Ancak madencilikte yaşanan sorunlar nedeniyle bu sektörde istihdam oranlarında düşüşler yaşanmaktadır.
Amaçları
– Bölgede özelleştirilen veya küçülme kararı alan bazı sanayi ve madencilik kuruluşlarındaki
değişimlerin sonucunda ortaya çıkacak ekonomik ve sosyal sonuçları belirlemek
– Yeni iş imkânları oluşturularak bölge dışına göçün önüne geçmek
– İmalat sanayi ve hizmetler sektöründe yeni istihdam alanları oluşturmak
– Özel sektörün yeni faaliyetlerinin geliştirilmesini sağlamak ve yatırım alternatiflerini belirlemek
– Bölgenin ağırlıklı ekonomik yapısını teşkil eden tarım ve ormancılık faaliyetlerinde verimliliği artırmak
– Bölge için orta ve uzun dönemli bölgesel gelişme planı hazırlamak
– Gelecek dönemlerde bölgede yapılabilecek yatırım alanlarını tanımlamak
Konya Ovası Projesi (KOP)
KOP bölgesi, Aksaray, Karaman, Konya, Niğde, Nevşehir, Kırıkkale, Kırşehir ve Yozgat illerinden oluşmaktadır. 1985 yılında başlayan bölgedeki çalışmalarla DSİ yatırımlarını da içine alarak gerçekleştirilen sulama projesine KOP adı verilmiştir. KOP; 1.100.000 hektar tarım arazisinin sulanacağı 14 adet sulama, 3 adet içme suyu ve 1 adet enerji projesi olmak üzere toplam 18 adet projeden oluşmaktadır. KOP bölgesi, ilk çağlardan günümüze kadar geçen süreçte önemli bir sosyal ve ekonomik merkez olmuştur. Bölgedeki projenin hayata geçmesiyle su isteği fazla olan tarım ürünlerinin üretimi artmış ve buna bağlı olarak tarıma dayalı sanayinin gelişimi ivme kazanmıştır. Bu gelişmeler bölge halkının ekonomik ve sosyokültürel yönden gelişimini desteklemiştir.
Amaçları
– Tarımsal yapıda değişimi ve sürdürülebilirliği sağlayarak sanayi, ticaret, ulaşım ve enerji gibi sektörleri güçlendirmek
– Eğitim, sağlık, kültür ve diğer sosyal hizmetlere erişebilirliği artırmak
– Bölge içi ve bölgeler arası gelişmişlik farklarını azaltmak
– Yenilikçi bir yaklaşımla bölgenin rekabet gücünü geliştirmek
– Bölgenin ekonomik ve sosyal kapasitesini güçlendirmek
– Bölge halkının refah düzeyini yükseltmek
