KPSS Ortaöğretim Osmanlı Devleti’nde Devlet Anlayışı Konu Anlatımı

KPSS 20. Yüzyıl Osmanlı Devleti Konu Anlatımı, KPSS Ortaöğretim Tarih Konu Anlatımı, KPSS Konu Anlatımı, KPSS Ortaöğretim Konu Anlatımı, 20. Yüzyıl Osmanlı Devleti Konu Anlatımı, 20. Yüzyıl Osmanlı Devleti Konu Anlatımı

Osmanlı Devleti’nde Devlet Anlayışı

Asya Hun Devleti zamanında başlayan Türk devlet geleneği, Türk – İslam devletlerinde gelişerek devam etmiş ve Osmanlı Devleti zamanına kadar gelmiştir.

Anadolu Selçuklu Devleti Dönemi’nde uç beyliği olan, Söğüt ve Domaniç yöresine yerleşerek beylik kuran Osmanlılar, kısa süre içinde Anadolu sınırlarını aşmış, Avrupa’da da egemenlik kurarak güçlü bir devlet konumuna gelmiştir.

Geniş bir coğrafyaya hâkim olan Osmanlı Devleti bünyesinde barındırdığı milletleri irk, dil, din ayrımı
gözetmeksizin yüzyıllarca başarıyla yönetmiştir.

Osmanlı Devleti’nde devlet anlayışının oluşmasında;

– Eski Türk gelenekleri,
– İslam hukuku.
– Hâkim olunan bölgelerdeki yönetim anlayışları etkili olmuştur.

Osmanlı Devleti’nde hükümdar ülkenin mutlak hâkimi olarak görülmüş, her türlü kuvvet ve kudret padişaha ait sayılmıştır. Devlet yönetiminin başı olan padişah, sahip olduğu egemenlik hakkını ve otoritesini keyfi olarak değil, adalet ile İslam dini kurallarına ve Türk töresine uygun olarak kullanmıştır.

Osmanlı devlet anlayışında zamanla değişiklikler görülmüştür.

Bu değişikliklerle;

– 1839 yılında ilan edilen Tanzimat Fermant ile kanun üstünlüğü ilkesi kabul edilmiştir.
– 1876 yılında Kanunuesasi (anayasa) ilan edilerek Mebusan Meclisi açılmış ve halk devlet yönetimine katılmıştır.

Hükümdar (Padişah)

Osmanlıda devlete Devlet-i Aliyye, Devlet-i Muazzama adları verilmiştir. Osmanlıda başkente Payitaht denilmiştir.

Hükümdarlık Unvanları

Kuruluş Döneminde; Bey, Han, Hüdavendigar, Sultan, Hakan, Hükümdar, Kağan

İstanbul’un Fethinden Sonra; İmparator, Kayser-i Rum, Padişah-ı Cihan, Zatı Şahane, Padişah-ı Alemi Penah, Melikül Güzat

Mısır’ın Fethinden Sonra; Halife, Emir-ül Mümin, Hadimül Harameyn, Halifet-ül Müslim, Zillullah-i fil Arz

Hükümdarlık Sembolleri

Hutbe, sikke, Davul (Nevbet), Sancak, Hilat, Çetr, Tuğ, Kılıç Alayı, Otağ, Taht (Bunlar Osmanlı’dan öncede vardı)
Türbe ziyareti, Tuğra, Biat, Cülus, Huzur-u Hümayun, Cuma Selamlığı, Saltanat vagonu (kayığı), Mühr-ü Hümayun, Hattı Hümayun, Bayram selamlığı, Fermanı Hümayun, Üniforma (Bunlar Osmanlı ile geldi)

Yargı Yetkileri

Müsadere Sistemi: Tanzimat’tan önce devlet yönetiminin uygun gördüğü hâllerde haksız kazanç sağlayan ya da elindeki yetkileri kötüye kullanan kişilerin mülklerine padişah adına el konulması usulüdür.

Kulluk Hakkı: Devşirme Sistemi içerisindeki kişiler zerinde padişahin öldürme hakkının bulunmasıdır.

Yürütme Yetkileri

Padişah yürütme gücünü Divanıhümayun ile birlikte kullanmıştır.

Yasama Yetkileri

Ferman: Padişahın yazılı buyruğudur.
Kanunname: Birçok konunun bir arada ele alındığı padişah belgesidir.
Adaletname: Halkın hakkinin yönetene karşı korunduğu padişah belgesidir.
Berat: Atama belgesidir.

Osmanlı Devleti’nde Veraset Sisteminin Gelişimi

“Ülke padişah ve çocuklarının malıdır.’ ” anlayışı kabul edilerek hem merkezi otoritenin güçlendirilmesi hem de taht kavgalarının azaltılması amaçlanmıştır.

“Ülke sadece padişahın malıdır. ” anlayışı kabul edilmiş ayrıca Kanunname-i ÂI-i Osman ile kardeş katli yasallaştırılarak merkeziyetçi bir yapı sağlanmıştır.

Ekber ve Erşed Sistemi kabul edilmiş, böylece tahta hanedanın en büyük ve olgun mensubunun geçmesi sağlanmaya çalışılmıştır.

Osman Bey ve Orhan Bey Dönemleri: Geleneksel veraset sistemi yani “Ülke hanedan üyelerinin ortak malıdır.”
anlayışı bulunmaktadır.

I. Murat Dönemi: “Ülke padişah ve çocuklarının malıdır.” anlayışı kabul edilerek hem merkezi otoritenin güçlendirilmesi hem de taht kavgalarının azaltılması amaçlanmıştır.

II. Mehmet (Fatih) Dönemi: “Ülke sadece padişahın malıdır.” anlayışı kabul edilmiş ayrıca Kanunname-i Al-i Osman ile kardeş katli yasallaştırılarak merkeziyetçi bir yapı sağlanmıştır.

I. Ahmet Dönemi: Ekber ve Erşed Sistemi kabul edilmiş, böylece tahta hanedanın en büyük ve olgun mensubunun geçmesi sağlanmaya çalışılmıştır

Merkezi Teşkilat

Padişah

Saray
Ebderun
Birun
Harem

Divanıhümayun

İstanbul’un Yönetimi

Sadrazam: İstanbul’un genel düzeninden sorumludur.
Yeniçeri Ağası: Şehrin güvenliğinden sorumludur.
Mimarbaşı: İstanbul’un imar işlerinden sorumludur.
Taht Kadısı: İstanbul’un adalet işlerinden sorumludur.
Şehremini: 1855′ ten itibaren bayındırlık ve belediye işlerinden sorumlu olmuştur.
Muhtesip: Esnafı denetleyerek pahalı ve sağlıksız ürün satışını engellemekle görevlidir.

Divanıhümayun

– Osmanlı Devleti’nin merkez teşkilatının en önemli organıdır. İlk kez Orhan kez Dönem’inde kurulmuştur.
– Divanihümayunda; siyasi, askeri, adli ve mali işler görüşülüp karara bağlanırdı.
– Bakanlar Kuruluna benzer özellik göstermekle beraber şikâyet ve davalara bakması özelliğiyle Bakanlar Kurulundan ayrılırdı.
– Alınan kararlarda son söz padişaha ait olduğu için divan “Danışma Kurulu” özelliğindedir.
– Divan teşkilatına, Fatih’ten itibaren veziriazamlar başkanlık etmeye başlamıştır. Kanuni
– Dönemi’nden itibaren “Kubbealt” denilen yerde toplanan Divanıhümayunu I. Mahmut kaldırmış ve “Nazırlık (Bakanlık) Sistemine” geçilmiştir.
– Divanda alınan kararlara hüküm adi verilirdi. Bu kararlar Mühimme Defterlerine kaydedilirdi.

Toplum Yapısı

Osmanlı Devleti’nde Yönetici Sınıf

Seyfiye Sınıfı: İdari ve askeri alanla ilgili görevlilerdir. Veziriazam, vezirler, kaptanıderya, yeniçeri ağası, beylerbeyi,  sancak beyi.

İlmiye sınıfı (Ulema): Eğitim, din ve hukuk görevlileridir. Şeyhülislam, kazasker, müderris, kadı.

Kalemiye sınıfı: Bürokrasi ve diplomasi alanındaki görevlilerdir. Defterdar, nişancı, reisülküttap, katip.

Osmanlı Devleti’nde Yönetilen Sınıf (Reaya/Tebaa)

Defterdar, nişancı, reisülküttap, katip.

Taşra Teşkilatı

Osmanlı Devleti’nde eyaletler sancaklara, sancaklar kazalara, kazalar da köylere ayrılmıştır. En büyük idari birim eyalettir.

Diğer Görevliler

Mühtesip: Çarşı ve pazar denetlemesini yapardı. Muhtesip, kadının da izni ile narh (fiyat) belirler ve esnafın belirlenen fiyat uymasını sağlardı.

Kapan Emini: Bir beldede üretilen malların toplandığı yerlere kapan denirdi. Kapan emini, hububat, sebze ve meyvelerden alınacak vergileri belirlerdi. Ürünlerin tartılması ve adaletli dağıtılması işlerini de yürütürdü.

Beytülmal Emini: Bir yerleşim yerinde kamu haklarını koruyan görevlidir.

Bac emini: Şehir ve kasabalarda ticaret ve sanat ile ilgili vergileri toplardı.

Osmanlı Devletinde Eyaletler

Merkeze Bağlı Eyaletler (Saliyanesiz/Yıllıksız): 

Dirlik (Timar) Sistemi’nin uygulandığı eyaletlerdir. Bu eyaletlerin geliri bazı devlet memurlarının maaşlarının karşılanması ve asker yetiştirilmesi için ayrılmıştır. Saliyanesiz eyaletler; Rumeli, Anadolu, Budin, Bosna, Erzurum, Diyarbakır, Van, Karaman, Sivas, Musul’dur.

Özel Yönetimli Eyaletler (Saliyaneli/Yıllıklı):

Tımar Sistemi uygulanmaz, vergiler iltizam yoluyla mültezimler tarafından toplanır, vergi geliri her yıl yeniden düzenlenirdi. Yöneticileri saliyane adı verilen maaş alırlardı. Saliyaneli eyaletler, Mısır, Trablusgarp, Habeş, Yemen, Basra ve Cezayir’dir.

İmtiyazlı Eyaletler (Ayrıcalıklı): 

İç işlerinde serbest, diş işlerinde Osmanlı Devleti’ne bağlı olan eyaletlerdir. Yöneticileri padişah tarafından onaylanırdı Yöneticilerine bey, han, şerif ve voyvoda denirdi Eflak, Boğdan, Kirim, Hicaz ve Erdel imtiyazlı eyaletlerdi.

Osmanlı Devleti’nde Sancak

Osmanlı Devleti’nde kazaların birleşmesiyle oluşan birimdir. En üst dereceli yöneticisi sancak beyidir. Sancaklarda güvenlik subaşı tarafından sağlanırdı.

Osmanlı Devleti’nde Kaza

Hem idari hem de adli birimdir. Kazaların başında kadı bulunurdu. Kadılar padişahın kazalardaki mutlak temsilcisi konumundaydı. Kazalarda güvenlik, subaşı tarafından sağlanırdı.

KPSS Ortaöğretim Tarih Konuları için tıklayınız.