11. Sınıf Bağışıklık Sistemi Konu Anlatımı
Vücudumuz her gün milyonlarca mikroorganizma ile karşı karşıya kalır: virüsler, bakteriler, mantarlar ve parazitler… Ancak bu zararlı istilacılara karşı savunmasız değiliz. Bizi koruyan güçlü bir sistem var: Bağışıklık Sistemi (İmmün Sistem).
Bağışıklık sistemi, vücuda giren yabancı maddeleri tanıyarak onları etkisiz hale getiren karmaşık ama son derece etkili bir savunma ağıdır. Bu sistem, sadece mikroplarla savaşmakla kalmaz; aynı zamanda hatalı çalışan hücreleri (örneğin kanser hücrelerini) de tanıyıp yok edebilir.
Bu konuda; doğuştan gelen (doğal) bağışıklık, sonradan kazanılan (özel) bağışıklık, bağışıklıkta görevli hücre ve organlar, aşı ve serum farkı, antikor üretimi gibi başlıkları detaylıca inceleyeceğiz.
Bağışıklık Sistemi
Bağışıklık sistemi (immün sistem), vücudu zararlı mikroorganizmalardan (virüs, bakteri, mantar, parazit), toksinlerden ve yabancı maddelerden koruyan savunma sistemidir. Aynı zamanda anormal hücreleri (örneğin kanser hücreleri) tanıyarak yok edebilir.
Bağışıklık Türleri
Doğal (Doğuştan Gelen) Bağışıklık
- Vücuda ilk savunma hattını oluşturur.
- Spesifik (özgül) değildir.
- Doğuştan itibaren vardır.
Örnekler:
- Deri, mukus, mide asidi, tükürük, gözyaşı
- Fagositoz yapan hücreler (nötrofiller, makrofajlar)
- Ateş, iltihap, interferon üretimi
Kazanılmış (Spesifik) Bağışıklık
- Yaşanan enfeksiyonlar veya aşılamalar sonucu gelişir.
- Antijen–antikor ilişkisine dayalıdır.
- Hafıza hücreleri sayesinde aynı mikropla tekrar karşılaşıldığında hızlı yanıt verilir.
Bağışıklıkta Görevli Hücreler
Lenfositler: Spesifik bağışıklıkta görevli beyaz kan hücreleridir.
B Lenfositleri: Antikor üretir. Plazma hücrelerine dönüşür.
T Lenfositleri: Hücre içi patojenleri yok eder, bağışıklığı düzenler.
Makrofajlar: Yabancı maddeleri fagositoz yaparak yok eder, antijen sunar.
Antijen ve Antikor
- Antijen: Vücuda yabancı olan protein yapılı maddelerdir (mikrop, toksin vs.).
- Antikor: B lenfositleri tarafından antijenlere karşı üretilen savunma proteinleridir.
- Antijen ve antikor kilit-anahtar uyumu ile birbirine bağlanır.
Aşı ve Serum Arasındaki Fark
| Özellik | Aşı | Serum |
|---|---|---|
| İçerik | Zayıflatılmış ya da ölü mikroorganizma | Hazır antikor |
| Bağışıklık | Aktif (vücut antikor üretir) | Pasif (hazır antikor verilir) |
| Etki Süresi | Uzun süreli | Kısa süreli |
| Amaç | Koruyucu | Tedavi edici |
Bağışıklık Sisteminin Organları
Kemik İliği: Tüm kan hücrelerinin üretildiği yerdir.
Timus Bezi: T lenfositleri burada olgunlaşır. (Çocuklukta aktiftir)
Dalak: Yaşlanan kan hücrelerini parçalar, bağışıklık hücrelerini barındırır.
Lenf düğümleri Mikropları süzer, lenfosit üretir.
Lenf damarları: Bağışıklık hücrelerini taşır, doku sıvısını geri toplar.
