Sözcüğün Yapısı Konu Anlatımı
Sözcüğün Yapısı Konu Anlatımı,Sözcüğün Yapısı Nedir, Sözcüğün Yapısı tyt, Sözcüğün Yapısı örnek sorular, Sözcüğün Yapısı ayt, Sözcüğün Yapısı ile ilgili örnek, Sizlere bu yazımızda Sözcüğün Yapısı hakkında bilgi vereceğiz.
Sözcüğün Yapısı
Bir sözcüğün oluşum durumuna onun yapısı denir. Sözcük yapı bakımından kök ve gövde durumunda ya da birleşik durumda bulunur. Bu durumlarından dolayı sözcükler, üç başlık altında incelenir:
Basit Sözcükler
Üzerinde yapım eki bulunmayan, kök durumundaki sözcüklerdir. Basit sözcükler çekim eki alabilirler.
Örnek:
Çocuklar küçük kediyi yolda bulmuşlar.
(Çocuk kelimesi çoğul eki -lar; kedi kelimesi belirtme durum eki -i; yol kelimesi bulunma durum eki -da; bulmak kelimesi mişli geçmiş zaman eki -muş ve üçüncü çoğul kişi eki -lar almıştır.)
Bahçede pembe güller açmış.
(Bahçe kelimesi bulunma durum eki -da; gül kelimesi çoğul eki -ler; açmak kelimesi mişli geçmiş zaman eki -mış almıştır)
Türemiş Sözcükler
Üzerinde yapım eki bulunan gövde durumundaki sözcüklerdir.
Örnek:
avcı-lık-tan, bak-ıcı-lar-ın, gel-iyor-du
Yapım eki alan her sözcük türemiştir ve gövde durumunda demektir. Kökten gövdeye geçebildiği gibi gövdeden gövdeye de geçilebilir.
Örnek:
su-la-, bak-ım, bil-gi, bil-gin
Bir sözcüğün üzerinde birden çok gövde bulunabilir.
Örnek:
göz-lük-çü-lük, oku-t-tur-,al-dır-t-
Bir gövde hangi soydansa(ad, ad soylu, eylem) onunla çağrılır.
Örnek:
at-tım → eylem köklü ad gövdesi
sızı-la → ad köklü eylem gövdesi
Türemiş sözcükle kök ya da gövdesi arasında bir anlam ilkisi bulunur. bu anlam ilişkisi yoksa sözcüğü yapı bakımından daha küçük parçaya götüremeyiz.
Örnek:
su-suz-luk →ad köklü ad gövdesi → Addan ad yapılmış
su-la- → ad köklü eylem gövdesi → Addan eylem yapılmış
Birleşik Sözcükler
Birden çok sözcüğün türlü biçimlerde birleşmesiyle oluşurlar.
Örnek:
bozkır, gözyaşı, yardım et-, kaybol-, bakakal-, yazadur-, süregel-, başöğretmen…
Birleşik Adlar
En az iki sözcüğün birleşmesiyle oluşan ve tek bir nesneyi ya da kavramı karşılayan adlardır.
Birleşik adlardaki özellikler
- Birleşik Adlardaki Anlam Kayması
Birleşiği oluşturan sözcüklerin asıl anlamlarının dışında anlam kazanması özelliğidir.Örnek:
akşamsefası ⇒ Çiçek Adı
İki sözcükte de anlam kayması
havvaanaeli ⇒ Çiçek Adı
üç sözcükte de anlam kayması - Birleşik Adlarda Ses Olayları
Birleşiği oluşturan sözcüklerin taşıdığı seslerin birleşiğin oluşması sırasında geçirdiği değişmedir.Örnek:
Kayın+ata ⇒ Kaynata
Kayın+ana ⇒ Kaynana
Hasta+hane ⇒Hastahane
Kaz+kanat+ı ⇒ Kazkanadı - Birleşik Adlarda tür Kayması
Birleşiği oluşturan sözcüklerden birinin ya da her ikisinin de eylem olması durumunda görülür.Örnek:
ateş + kes ⇒ ateşkes
(ikinci sözcük eylemden oluşmuştur ad olmuştur. Yani ikinci sözcükte tür kayması..)
çal + çene ⇒ çalçene
(birinci sözcük eylemden ad olmuştur.Birinci sözcükte tür kayması..) - Birleşik Adların Oluşum Özellikleri
ali + nazik ⇒ alinazik (yemek adı)
ad +ad (iki ad birleşmiş)
yalı + çapkın +ı ⇒ yalıçapkını
Belirtisiz ad tamlaması biçiminde oluşmuş.
sivri + sinek ⇒ sivrisinek
sıfat tamlaması biçiminde oluşmuş.
gel + beri ⇒ gelberi
eylem + addan oluşmuş.
gök + delen ⇒ gökdelen
ad + sıfat fiilden oluşmuş
Birleşik Eylemler
iki ya da daha çok sözcükten oluşan eylemlerdir.
Örnek:
sırrol-
kaybet-
sevk et-
hisset-
hallol-
TYT Türkçe Konuları Konu Dağılımı için tıklayınız.
