Beylikten Devlete Konu Anlatımı
Tarih ayt konu anlatımı, Tarih tyt konu anlatımı , Tarih yks konu anlatımı… Merhaba arkadaşlar sizlere bu yazımızda Beylikten Devlete hakkında bilgi vereceğiz. Yazımızı okuyarak bilgi edinebilirsiniz
Beylikten Devlete
- İlk Beylikler Dönemi
- Anadolu Selçuklu Devleti
- İkinci Beylikler Dönemi
- Anadolu Selçuklu Devleti Kültür ve Medeniyeti
İlk Beylikler Dönemi
Saltukoğulları: Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliği Saltukoğulları’dır. Erzurum ve çevresinde Ebu Kasım tarafından kurulan Saltukoğlu Beyliği, 1202 yılında Anadolu Sultanı Rükneddin Süleyman Şah tarafından yıkılmıştır.
Mengücekoğulları: Mengücek Gazi tarafından Erzincan ve çevresinde kurulan Mengücekler, 1228 yılında 1. Aleaddin Keykubat tarafından yıkılmıştır.
Danişmendoğulları: Sivası merkez olmak üzere Tokat, Amasya ve Kayseri civarını içine alarak kurulmuş olan Danişmendoğulları, Gazi Ahmet Bey tarafından kurulmuştur.Haçlı ordularına karşı büyük savaş veren Danişmendler, 1178 yılında 2. Kılıçarslan tarafından yıkılmıştır.
Artukoğulları: Artuk Bey’in oğulları Sökmen ve İl Gazi tarafından kurulmuş olan Artuklular, 3 kola ayrılarak gelişmişlerdir.
– Hasankeyf Kolu: Eyyubiler tarafından 1232 yılında yıkılmıştır.
– Harput Kolu: Anadolu Selçukluları tarafından 1234 yılında yıkılmıştır.
– Mardin Kolu: Akkoyunlular tarafından 1409 yılında yıkılmıştır.
Çaka Beyliği: Çaka Bey tarafından İzmir ve çevresinde kurulmuştur. Çaka Beyliği Anadolu’da kurulan ilk denizci beylik olma özelliğini taşır. Çaka Bey de ilk Türk denizcisidir.
İlk Türk Beylikleri Özellikleri
– İlk Türk beylikleri Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’nun fethiyle görevlendirilen komutanlar tarafından kurulmuştur.
– Anadolu’nun Türkleşmesinde önemli bir yere sahiptirler.
– Türk İslam kültür ve medeniyetinin gelişimine katkıda bulunmuşlardır.
– Bizans ve haçlılara karşı başarılı bir şekilde mücadele etmişlerdir.
– İlk Türk Beylikleri, kurucularının ismi ile ortaya çıkmışlardır.
Anadolu Selçuklu Devleti
Devletin kurucusu Kutalmış oğlu Süleyman Şah’tır. Devletin ilk merkezi İznik’tir.
I. Kılıç Arslan Dönemi
I. Haçlı seferi sonucunda İznik Bizans’a bırakılmış ve devletin merkezi Konya’ya taşınmıştır.
I. Mesut Dönemi
Dönemin en önemli olayı Bizans ile 1176’da yapılan Miryakefolan Savaşı’dır. Bu savaşı Anadolu Selçuklu Devleti kazanmıştır. Böylece, Anadolu’nun Türk yurdu olduğu kesinleşmiştir.
I. Gıyaseddin Keyhüsrev Dönemi
– Akdeniz’in önemli bir liman şehri olan Antalya alınmıştır.
– Donanma kurulmuş ve denizcilik faaliyetleri başlamıştır.
I. İzzettin Keykavus Dönemi
Trabzon Rum İmparatorluğu ve Çukurova’daki Ermeniler vergiye bağlanmıştır.
Sinop fethedilmiştir.
I. Alaaddin Keykubad Dönemi
Anadolu Selçuklu Devletinin en parlak dönemidir.
Harzemşahlarla Yassıçemen Savaşı yapılmış ve bu savaş kazanılmıştır. Böylece Moğallarla sınırdaş olunmuştur.
II. Gıyaseddin Keyhüsrev Dönemi ve Kösedağ Savaşı
1243 yılında Moğallarla yapılan Kösedağ Savaşı kaybedilmiştir.
1. Kösedağ savaşı’nın Sonuçları
Anadolu Selçuklu Devleti’ne bağlı bulunan devletler ve Anadolu beylikleri bağımsız hale gelmiştir.
Moğalların Anadolu’daki baskısı sonucunda Orta Anadolu’daki baskısı sonucunda Orta Anadolu’daki Türkmenler batıya göç etmiştir.
Anadolu’da ticari canlılık azalmıştır.
Anadolu Selçuklu Devleti’nin Yıkılma Nedenleri
– Baba İshak İsyanı’nın yaşanması
– Kösedağ Savaşı sonrasında başlayan Moğal istilası sonucu merkezi otoritenin bozulması
– Anadolu’daki bağımsız beyliklerin zararlı faaliyetleri
– II. Gıyaseddin Keyhüsrev ve Vezir Sadrettin Köpek’in yanlış politika izlemesi
– Ülkenin haneden üyeleri arasında bölüşülmesi
– Haçlı Seferleri’nin Anadolu üzerindeki etkisi
İkinci Beylikler Dönemi
1.Osmanoğulları (1299-1922)
– Oğuzların Bozok Koluna bağlı Kayı boyundan Ertuğrul Gazi liderliğinde Bizans sınırında Söğüt ve Domaniçe yerleştiler.
– Osman Bey zamanında bağımsız beylik, daha sonra imparatorluk haline geldi.
– 2. beylikler arasında en güçsüz olan beyliktir.
2. Karamanoğulları (1256-1487)
– Osmanlıları en fazla uğraştıran ve güçten düşüren beylik.
– Konya ve Karaman’da kurulmuştur.
– Yıldırım Beyazıd bu beyliğe son vermiş, fakat Ankara savaşından sonra tekrar kurulmuştur. Fatih Sultan Mehmed zamanında etkisizleştirilip , II.Beyazıt zamanında Osmanlı topraklarına katılmıştır.
– Türkçe’yi Karamanoğlu Mehmet Bey resmi dil ilân ederek, gelişimine en fazla katkı sağlayan beylik olmuştur.(1277)
– 2.beylikler arasında en güçlü beylik özeliğini taşır.Anadolu Sekçuklu devleti‘nin başkenti Konya’da kurulmuştur.
3. Germiyanoğulları(1299-1429)
– Kütahya civarında kurulmuştur.
– I.Murat döneminde Osmanlı’ya akraba olmuş, Kütahya, Emet, Simav ve Tavşanlı’yı çeyiz olarak vermişlerdir.
– Yıldırım Beyazıt son vermiş, fakat Ankara Savaşından sonra tekrar kurulmuştur.
– II.Murat zamanında vasiyet yoluyla Osmanlı’ya katılmıştır.
– Germiyenoğulları beyliğinin eserleri için okuyabilirsiniz.
4. Karesioğulları(1304-1345)
– Balıkesir Merkez, Çanakkale ve Bergama’da kurulmuştur.
– Denizcilikte ileri gitmiş ve güçlü bir donanması olmuştur.
– Orhan Bey zamanında Osmanlı’ya ilk katılan beylik olan Karesioğulları’nın komutanları Osmanlı ordusunda görev almıştır.
– Bu donanma Osmanlının Rumeli’ye geçişini kolaylaştırmış, 1353 yılında Çimpe kalesini alarak ilk defa Rumeli’ye geçmiş oldular.
5. Hamitoğulları(1300-1423)
– Uluborlu merkez, Isparta, Eğirdir, Borlu ve Antalya çevresinde kurulmuştur.
– I.Murat Beyşehir,Seydişehir civarını satın almış, Yıdırım Beyazıt tam olarak son vermiştir.
– Ankara Savaşından sonra tekrar kurulmuş, II.Murat döneminde topraklarımıza katılmıştır.
6. Aydınoğulları(1308-1426)
– Aydın, Tire, Efes, Selçuk ve İzmir’de kurulmuştur.
– Umur Bey zamanında Ege adaları ve Yunanistan’a seferler yapmışlardır,
– Yıldırım Beyazıt son veriyor,Ankara savaşından sonra tekrar kurulunca II.Murat döneminde Osmanlı topraklarına katılıyor.
7.Menteşeoğulları(1261-1424)
– Milas merkez, Muğla, Fethiye, Söke’de kurulmuştur.
– Denizcilikle uğraşmış, Rodos’a seferler yapmışlardır.
– Yıldırım son vermiş, Ankara savaşından sonra kurulmuş, II.Murat kesin olarak topraklarına katmıştır.
Anadolu Selçuklu Devleti Kültür ve Medeniyeti
Devlet Yönetimi
Büyük Selçuklular örnek alınmış ve hemen hemen her alanda aynı şekilde örgütlenmiştir.
Önemli devlet işlerinin görüşüldüğü ve Sultan’a bağlı olan Divan-ı Saltanat (Büyük Divan) ve diğer Divan işlerinin görüldüğü yönetim alanları;
Divan-ı Saltanat (Büyük Divan) : Çoğunlukla vezirin, ara sıra sultanın başkanlık ettiği Büyük Divanda birazdan değineceğimiz istifa, arz, işraf, inşa divanlarının başkanları ve pervane gibi görevliler üye olarak bulunurlardı.
Devletle ilgili alınan tüm kararların divan defterine yazıldığı Büyük Divanda üyeler dışında katipler ve tercümanlar da bulunurdu. Ayrıca Divanın güvenliği Emir-i Şens adı verilen kişiler tarafından sağlanmaktaydı.
Divan-ı İnşa : Devletin iç ve dış yazışmalarının düzenlenmesinden sorumludur.
Divan-ı Arz : Ordunun ihtiyaçlarına cevap veren, devletin savunma ile ilgili işlerinin yürütüldüğü divandır.
Divan-ı İstifa : Devletin mali işlerinin yürütüldüğü yerdir.
Divan-ı İşraf : Askeri ve adli işler dışındaki denetlemeden sorumlu divandır.
Niyabet-i Saltanat Divanı : Hükümdarın olmadığı zamanlarda devlet işlerini yürüten güvenilir insanların ve komutanların bulunduğu divandır.
Pervaneci Divanı : Başkanına Pervaneci denilen bu divan, arazi defterlerindeki has ve dirliklerle ilgili kararları düzenlemekteydi.
Ülke Yönetimi
Anadolu Selçukludaki ülke yönetimi, vilayetlere ayrılarak gerçekleşmiştir.
Meliklerin Yönettiği Vilayetler : Hükümdara bağlı olan bu vilayetlerde meliklerin yanında deneyimli devlet adamları olan Atabeyler görev yapmaktaydı.
Merkeze Bağlı Vilayetler : Asayişi ve düzeni sağlamakla yükümlü olan bu vilayetlerin başında Subaşılar bulunurdu.
Uç Beylikler : Sınırlarda bulunan bu vilayetlerin başında Uçbeyi ve Valiler bulunurdu. Gaza ve Cihad anlayışı ile yarı bağımsız şekilde idare edilen Uç Beylikler sınırları korumakla görevliydiler.
Diğer unvan ve kavramlar:
Muhtesib : Anadolu Selçuklularında belediye işlerini, pazarlarda fiyatları, tartı ve ölçüleri, malların kalitesini denetleyen görevlilerdir.
Şıhne : Önemli şehir merkezlerinde bulunan bu askeri valiler güvenlik ve zabıta işlerinden sorumluydu.
Mirliva : Siyasi otoriteyi sağlamakla görevli olan, beyliklerde hükümdarın temsilcisi olan yetkililerden biridir.
Kadılar : Yine beyliklerde hükümdarın temsilcisi olan kadılar, yargı işlerine bakarlardı.
Sosyal ve Ekonomik Hayat
– Türkiye Selçukluları’nda köylerde yaşayanlar tarım ve hayvancılıkla, şehirlerdekiler ise ticaret ve çeşitli el sanatları ile uğraşmışlardır.
– Şehirlerde yaşayan esnaf ve zanaatkârlar kendi aralarında örgütlenmişlerdir. Bu örgütlenmeye “Ahi” adı verilmiştir. Böylece her esnaf grubunun meslek ilkeleri belirlenmiş, üretilen malların kalitesinin artması ve denetimi sağlanmıştır. Bu örgütlenmede çırak kalfa – usta ilişkisi görülür.
– Lonca Teşkilatı üretilen malların kalitesini ve fiyatlarını belirlerdi.
Toprak Yönetimi
Toprağın devlet mülkiyetinde olduğu Anadolu Selçuklularında toprak yönetimi 4 bölüme ayrılmaktadır.
Has Arazisi: Geliri hükümdara ait olan topraklardır. Hükümdar isterse bu toprakları yakınlarına verebiliyordu.
İkta Arazisi: Devlet memurlarına ve ordu görevlilerine hizmet ve maaşlarına karşılık verilen topraklardır. İkta arazisine sahip olanlar gelirlerin bir kısmını kendine ayırır, geri kalanıyla da Sipahi denilen atlı askerler beslemekteydi. İkta sahipleri üretimi arttırmak, bulundukları bölgede asayiş ve düzeni sağlamakla yükümlüydüler.
İkta sistemi ile devletin ordu harcamalarının azalması hedeflenmiştir. İkta sistemi ile beraber üretim artmış, asayiş ve güvenlik sağlanarak devletin otoritesi arttırılmak istenmiştir.
Mülk Arazi: Devlet adamlarına başarılarından ötürü verilen topraklardır.
Vakıf Arazi: Kar amacıyla işletilmeyen vakıf topraklarının gelirleri bilimsel kurumlara ve sosyal kuruluşlara aktarılmaktadır.
Anadolu Selçuklu zamanında halka hizmet amacıyla inşa edilen cami, medrese, şifahane, kervansaray, imarethane gibi yerlerin giderleri vakıflardan elde edilen gelirlerle karşılanmaktaydı.
Ordu Yönetimi
Ordu sisteminde çoğunlukla Büyük Selçuklular örnek alınmıştır. 5 kısımdan oluşan orduya Sultan komuta etmekteydi.
– Hassa Askerleri: Merkez ordudur. Ordunun merkez kuvvetlerini oluşturan hassa askerleri maaşlı askerlerden oluşurdu ve hükümdarın yanında bulunurlardı.
– İkta Askerleri: Savaş zamanında orduya katılan bu askerler, görev karşılığı dirlik sahipleri tarafından yetiştirilen atlı askerlerden oluşmaktaydı.
– Türkmenler: Düşman sınırına yakın bölgelerde yaşarlar ve sürekli akınlar düzenlerlerdi. Bu yüzden Akıncılar olarak da bilinirler.
– Paralı Askerler
– Bağlı Devlet ve Beyliklerin Askerleri
Hukuk
Anadolu Selçuklu Devletinde Şer-i davalara kadılar bakmaktaydı. Hükümdar ve vezirler tarafından atanan kadıların başkanına Kadıül Kudat yani Başkadı denilmektedir.
– Başkadılar ileride işlenecek olan Osmanlı Devletindeki Kazaskerle aynı görevi üstlenmektedir.
– Anadolu Selçuklularında örfi davalara Emir-i Dad, askeri davalara Kadı Asker bakmaktaydı.
Yazı, Dil ve Edebiyat
Anadolu Selçuklularında devletin resmi yazışma dili ve edebiyat dili Farsça, bilim ve eğitim dili Arapça, halkın konuşma dili ise Türkçeydi.
Halk edebiyatı, Tasavvuf edebiyatı ve Divan edebiyatı bu dönemde gelişme gösteren edebiyat alanlarıdır.
– Halk edebiyatında Kırşehirli Şeyh Ahmet Gülşehri ve Aşık Paşa,
– Tasavvuf edebiyatında Mevlana Celaleddin Rumi, Ahmet Fakih ve Şeyyad Hamza,
– Halk tasavvufu yani Milli tasavvuf alanında Yunus Emre,
– Divan edebiyatında da Hoca Dehhani ve Germiyanlı Ahmedi en önemli temsilcilerindendir.
Bilim ve Sanat
Anadolu Selçuklu Devletinde bilime çok önem verilmiş ve birçok medrese kurulmuştur. Bu medreselerde nakli ve akli bilimler yani dini ve pozitif bilimler öğretilmiştir. Bu medreselerin ihtiyaçları vakıflar tarafından karşılanmaktaydı ve eğitim ücretsizdi.
– Anadolu’da ilk medrese Danişmendoğulları tarafından açılmıştır.
– Bu dönemde Haçlı Seferleri bilimin gelişmesi adına en büyük engel olarak göze çarpmaktadır.
– Tıp alanında Hacı Paşa,
– Tarih alanında İbni Bibi, Kerimüddin Aksarayi, Ravendi,
Felsefe ve fizik alanında Abdullatif gibi bilim adamları öne çıkmaktadır.
Anadolu Selçuklularında sanat alanında ise mimari öne çıkmaktadır. İnşa edilen mimari eselerin süslemesinde geometrik şekiller, bitki otifleri, yazılar, hayvan ve az da olsa insan ve melek figürleri kullanılmaktaydı. Süslemede yapı olarak ise ahşap, alçı, çini, taş ve mermer kullanılmıştır.
Bu dönemde cami, medrese, mescid, kümbet ya da türbe, köprü, kale, darüşşifa, kervansaray, ve külliye inşa edilmiştir. Ayrıca çinicilik, halıcılık, minyatür, hat, tezhip ve ciltçilik alanlarında da gelişmeler yaşanmıştır.
TYT Tarih Konuları Konu Dağılımı için tıklayınız.
