Bitkisel Yapılar Konu Anlatımı
Merhaba arkadaşlar size bu yazımızda Biyoloji Konuları hakkında bilgi vereceğiz. Yazımızı okuyarak bilgi sahibi olabilirsiniz. Bitkisel Yapılar? sorusunun cevabı aşağıda sizleri bekliyor…
Bitkisel Yapılar
Çiçekli Bitkilerin Temel Kısımları
Bitkilerin toprak üstü organ sistemine sürgün sistem, toprak altı organ sistemine kök sistem denir.
Sürgün sistemi dallar ve gövdeden oluşur. Gövenin dallarının üzerinde yapraklar, çiçekler, tomurcuklar ve meyveleri bulunur. Tomurcuklar yeni dalları, yaprakları ve çiçekleri oluşturur. Çiçek ve dal tomurcukları birçok bitki çeşidi tarafından meydana getirilen genç sürgünlerdir.
Toprak altı organ sistemi bitkinin toprağa bağlanması, su ve minerallerini almasını sağlayan kısımdır.
Bitkisel Dokular
Dokular; aynı görevi yapmak üzere özelleşmiş hücre topluluklarıdır.
Yüksek yapılı bitkilerde bulunan dokular üstlendikleri görevlere göre meristem, temel, iletim ve örtü doku olmak üzere dört gruba ayrılır.
Meristem Doku
Meristem doku (bölünür, sürekli, sürgen, değişken doku) bitkilerin büyüme bölgelerinde bulunan ve sürekli bölünebilme yeteneğine sahip hücrelerden oluşan bir bitkisel dokudur.
– Meristem dokuda hücreler arası boşluklar yoktur.
– Çekirdekleri büyük, sitoplazmaları fazla, kofulları küçük, çeperleri ince ve metabolizmaları hızlı olan hücrelerdir.
– Meristem doku hücrelerinin temel özelliği sık sık bölünerek(mitoz) yeni hücreler meydana getirmesidir.
– Meydana gelen hücreler farklılaşarak sürekli doku hücrelerine dönüşür.
– Meristem doku bulundukları yere ve köklerine göre ikiye ayrılır.
Bulundukları yere göre;
Uç (apikal) meristem: Kök, gövde veya bunların yan organlarının uçlarında bulunan ve bu organların boyca büyümesini sağlayan meristem dokudur.
Ara (interkalar) meristem: Sürekli dokular arasında kalan ve bulunduğu organın boyca büyümesini sağlayan meristem dokuya denir.
Yanal (lateral) meristem: Çevreye paralel bölünerek organların enine büyümesini sağlayan meristem dokuya ise lateral meristem denir.
Köklerine göre;
Primer Meristem: Embriyonik dönemden beri bölünme yeteneğini kaybetmemiş meristem hücrelerine primer meristem hücreleri denir. Primer meristem daha çok bitkinin kök ve gövdelerinin uç kısımlarında bulunur.
Sekonder Meristem: Bölünme yeteneğini kaybetmiş parankima hücrelerinin; hormonların etkisiyle tekrar bölünme yeteneği kazanarak oluşturdukları meristem hücrelerine sekonder meristem denir.
Temel Doku
Temel doku, bitki bünyesinin büyük bir kısmını kaplayan sürekli dokudur. Temel doku, hücre çeperlerinin özelliklerine göre üç gruba ayrılır.
Parankima
Parankima hücreleri ince çepere sahiptir. Bitkinin çevreye uyumunu sağlamak için her türlü değişime uğrayabilirler. Besin maddesi bakımından zengin özsuyu ile dolu kofullar içerirler. Parankima dokusu ihtiyaç durumunda sekonder meristeme dönüşür. Görevlerine göre dört çeşittir:
Özümleme parankiması: Yaprakların mezofil katmanında bulunan ve fotosentez yapmakla görevli temel dokudur. Hücreleri klorofil bakımından oldukça zengindir. Ayrıca bu doku terleme,fotosentez ve solunum gibi önemli metabolik olayların aktif olarak meydana geldiği dokudur.
Havalandırma parankiması (aerankima): Hücreler ile dış ortam arasındaki madde alışverişini sağlama bakımından oldukça geniş hücreler arası boşluğa sahip temel dokudur. Özellikle gaz alışverişinde önemli rol oynar. Gaz alışverişini sağlamada güçlükleri bulunan su ve bataklık bitkilerinde yaygın olarak bulunur.
İletim parankiması: İletim demetlerinin yapısında bulunan ve dokular arası madde taşınımını sağlayan dokudur.
Depo parankiması: Su ve besin depolamakla görevli temel dokudur. Bitkinin gövde, rizom (toprak altı gövdesi), yumru, meyve, soğan, tohum gibi organlarında bulunur.
Kollenkima Dokusu
Bitkiyi eğilme, bükülme ve çarpmaya karşı koruyan, mekanik destek sağlayan sert hücrelerden oluşan dokudur. Kollenkima hücrelerinin parankimadan ayrılan yönü hücre çeperlerinin çok kalın olmasıdır. Bu kalınlaşmanın sebebi çeperde selüloz ve pektin birikimidir. Kollenkima dokusunu oluşturan hücreler canlı hücrelerdir.
Sklerenkima Dokusu
Sklerankima hücreleri aynı kollenkima hücreleri gibi bitkiyi dayanıklı ve gerilmeye karşı dirençli hale getirir. Bu dokuyu meydana getiren hücrelerin çeperleri selüloz, lignin gibi maddelerin birikmesiyle kalınlaşmıştır. Bu hücreler başlangıçta canlı olmalarına rağmen çeperin kalınlaşması yüzünden ölür. Sklerenkima hücreleri, taş hücreleri ve lifler olmak üzere iki çeşittir:
Taş hücreleri: Tohum kabuklarında, meyve çekirdeklerinde ve meyvelerin iç kısmında (armut, ayva) bulunabilir.
Lifler: Sarımsak, keten, kenevirde bulunur. Bu lifler demetler halinde bulunup bitkiye destek sağlar. AYrıca elbise yapımında, halat yapımında kullanılır.
İletim Dokusu
Bitkilerdeki madde taşınmasını üstlenmiş bir dokudur.Yüksek yapılı bitkilerin yapraklarında fotosentezle meydana gelen organik bileşiklerle topraktan alınan su ve suda çözünmüş maddeler, çeşitli organlara bu dokularla iletilir. İletim dokusu, yapı ve görev bakımında odun borusu (ksilem) ve soymuk borusu (floem) olmak üzere ikiye ayrılır.
Ksilem: Odun boruları olarak da bilinir, bitkilerde inorganik maddelerin (su, mineraller vb.) taşınmasını sağlayan yapıdır. Cansız hücrelerden oluşurlar. Bölünür (meristem) doku hücreleri üst üste gelerek zamanla çekirdek ve sitoplazmalarını kaybeder. Hücreler arasındaki enine zarlar eriyerek kaybolur. Böylece, ince bir boru şeklindeki odun boruları oluşur. Ksilem demetler halinde bulunur. Ksilemde taşınma, aşağıdan yukarıya doğru tek yönlüdür.
Floem: Soymuk borular olarak da bilinir, fotosentez sonucu üretilen organik maddeleri yeni sürgün oluşumunda kullanmak üzere veya depo organlarında biriktirmek üzere ileten borucuklar. Tek sıra halinde üst üste dizilmiş canlı hücrelerden oluşur. Floem oluşurken hücrelerin ara çeperleri tamamen erimediğinden, yer yer delikler oluşur. Floemde fotosentez ürünleri bitkinin diğer organlarına taşınır. Bazı bitkilerin köklerinde sentezlenen amino asitler de yaprak ve diğer organlara taşınır. Floemde madde taşınması çift yönlüdür. Hücreler arası çeperler ksileme göre daha az eridiğinden ksilemdeki taşınmadan daha yavaştır.
Örtü Doku
Örtü doku; kök, gövde, yaprak ve meyvelerin üzerini örten dokudur. Epidermis ve peridermisten oluşur.
Epidermis
Genellikle bir hücre sırasından oluşur.
Hücreler arasında boşluklar yoktur.
Hücrelerinde kloroplast bulunmaz.
Epidermis hücrelerinin dış yüzü kendileri tarafından salgılanan kutikula tabakasıyla örtülüdür.
Epidermis hücrelerinin farklılaşmasıyla stomalar, hidatodlar, tüyler ve emergensler meydana gelir.
Stoma: Stomalar, yaprak ve genç gövdede bulunan epidermis hücrelerinin farklılaşmasıyla meydana gelmiş hücrelerdir. Açılıp kapanarak, gaz alışverişini sağlarlar. Diğer epidermis hücrelerinden 2 temel özellikleriyle ayrılırlar: Kloroplastları vardır, bu sayede fotosentez yapabilirler. Çeper kalınlığı, hücrenin her tarafında aynı değildir.
Hidatod: Yaprakların uçlarında ve kenarlarında bulunan açıklıklardır. Geceleri terlemenin olmadığı ya da havanın neme doyduğu zamanlarda fazla suyun damala şeklinde atılmasını sağlar. Stomaların aksine açılıp kapanmazlar. Odun borularıyla (ksilemle) bağlantılıdırlar.
Tüy: Epidermanın dışa doğru oluşturduğu çıkıntılardır. Tek ya da çok hücreli olabilirler. Salgı işiyle ilgili olanlar gibi bazı tüy hücreleri canlıdır. Bazı hücreler ise canlılığını kaybetmiştir.
Emergens (diken): Bitkinin kendini hayvanlara karşı savunmak amacıyla geliştirdiği yapılardandır.
Peridermis
Açık tohumlu bitkiler ile odunlu çift çenekli bitkilerin kök ve gövdelerinde, kalınlaşma nedeniyle epidermis parçalanır. Böylece epidermisin yerine peridermis koruma görevi yapar. Peridermis üzerindeki lentisel adı verilen açıklıklar gaz alışverişini sağlar. Lentiseller açılıp kapanma özelliğine sahip değildirler. Her zaman açıktırlar (mevsimler arası farklılık gösterebilir).
12. Sınıf Biyoloji Konuları için Tıklayınız
12. Sınıfta Yer Alan Diğer Ders ve Konuları için Tıklayınız
