Gümrü Antlaşması neden imzalanmıştır?
Gümrü Antlaşması, 16 Mart 1921’de Türkiye ile Ermenistan arasında imzalanan, Kurtuluş Savaşı sırasında Türk tarafının kazandığı ilk uluslararası zaferlerden biri olarak kabul edilen önemli bir anlaşmadır. Bu antlaşma, Doğu Cephesi’nde yaşanan askeri başarıların ardından imzalanmış ve Türkiye’nin doğu sınırlarını büyük ölçüde belirleyen bir diplomatik adım olmuştur. Peki, Gümrü Antlaşması neden imzalanmıştır ve tarihsel bağlamı nedir?
Tarihsel Bağlam
Birinci Dünya Savaşı’nın ardından Osmanlı Devleti’nin yenilgisiyle Anadolu topraklarında işgaller başlamıştı. Doğu Anadolu’da, Ermeni çetelerinin saldırıları ve Ermeni Devleti’nin yayılma politikaları Türk halkı için büyük bir tehdit oluşturuyordu. Bu durum, hem güvenlik kaygılarını artırmış hem de Milli Mücadele hareketini bu bölgeye yönelmeye zorlamıştır.
Mustafa Kemal Atatürk liderliğindeki Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), 1920 yılında Doğu Cephesi komutanı Kazım Karabekir Paşa’yı görevlendirmiştir. Karabekir Paşa’nın başarılı askeri stratejileri sonucunda Ermeni güçleri yenilmiş, Ermenistan barış talebinde bulunmak zorunda kalmıştır.
Antlaşmanın Maddeleri
Gümrü Antlaşması, 3 Aralık 1920 tarihinde imzalanmış ve şu temel konuları içermiştir:
- Türkiye’nin Doğu Sınırlarının Belirlenmesi
Antlaşma ile Türkiye’nin doğu sınırları büyük ölçüde güvence altına alınmış, Kars, Ardahan ve Iğdır Türkiye’ye bırakılmıştır. - Ermenistan’ın Taleplerinden Vazgeçmesi
Ermenistan, Sevr Antlaşması’nda kendisine önerilen toprak taleplerinden vazgeçmiştir. Ayrıca, Türkiye’ye karşı düşmanca faaliyetlerde bulunmayacağı taahhüdünde bulunmuştur. - Türk-Ermeni İlişkilerinin Normalleşmesi
Antlaşma, Türk ve Ermeni halkları arasında barışçıl bir ortam oluşturmayı hedeflemiştir. Ermenistan, Türk topraklarına yönelik saldırılara son vereceğini kabul etmiştir.
Antlaşmanın Önemi
Gümrü Antlaşması, Kurtuluş Savaşı’nda Türkiye’nin kazandığı ilk diplomatik başarıdır. Antlaşma, TBMM’nin uluslararası alandaki ilk tanınmalarından biri olmuş ve yeni Türk Devleti’nin bağımsızlık mücadelesine güç kazandırmıştır. Ayrıca, bu antlaşma ile doğu sınırlarında güvenliğin sağlanması, Batı Cephesi’ndeki mücadeleye daha fazla odaklanılmasını mümkün kılmıştır.
Sonuç
Gümrü Antlaşması, Türk milletinin azim ve kararlılığı sayesinde elde edilmiş önemli bir zaferdir. Doğu Anadolu’daki halkın güvenliğini sağlamış ve Türkiye Cumhuriyeti’nin sınırlarının şekillenmesinde kilit bir rol oynamıştır. Bu antlaşma, Türk diplomasisinin başarılı bir örneği olarak tarihteki yerini almıştır.
