Biyoloji ayt konu anlatımı, Biyoloji tyt konu anlatımı , Biyoloji yks konu anlatımı… Merhaba arkadaşlar sizlere bu yazımızda Hücre Bölünmeleri Konu Anlatımı hakkında bilgi vereceğiz. Yazımızı okuyarak bilgi edinebilirsiniz.

Hücre Bölünmeleri 

• Mayoz Bölünme
• Mitoz Bölünme

Mayoz Bölünme

Mayoz Bölünme Nedir?

Mayoz bölünme eşeyli üreyen canlıların eşey ana (üreme) hücrelerinde görülür. Mayoz bölünme sonucu genetik olarak birbirinden farklı 4 tane n kromozomlu üreme hücreleri oluşur. Üreme hücrelerine gamet denir. Gametler; sperm (erkek üreme hücresi) ve yumurta (dişi üreme hücresi) olmak üzere ikiye ayrılır.

– Mayoz bölünme interfaz aşamasının ardından iki bölünmenin meydana gelmesiyle oluşur.
– Mayozun birinci bölünmesine “mayoz 1”, ikinci bölünmesine ise “mayoz 2” adı verilir.
– Mayoz sonucunda dört tane haploit (n kromozomlu) hücre oluşur.
– Oluşan n kromozomlu hücreler farklılaşarak (örneğin spermlerde kuyruk gelişimi gözlemlenir) gamet hücrelerini oluşturur.
– Farklı eşeylerin gamet hücreleri birleşerek (döllenerek) mitoz bölünme özelliğine sahip yeni bir birey oluşturur.
– Mayoz bölünme her türde farklı zaman aralığında gözlemlenir.
– Mayoz bölünme sayesinde kalıtsal çeşitlilik sağlanır.
– Eşey organlarına gonad denir. Genel olarak erkek eşey organına erbezi (testis), dişi eşey organına ise yumurtalık (ovaryum) denir.

Mayoz Bölünmenin Evreleri

MAYOZ I

Oluşacak hücrelerin ge dizilişi ve kromozom sayısı bakımdan değişikliğe uğraması bu bölünmede olur. Bölünme başlamadan önceki interfaz evresi mitozdaki gibi gerçekleşir.

Profaz I

DNA ipliklerinin kısalıp kalınlaşmaya başlaması ile başlar. Bu evre sınırları kesin olmayan 5 evreye ayrılıp incelenir. Bu evreler;

Leptoten: Kromozomların mikroskopla seçilebildikleri andan itibaren başlar. İki eş kromatit birbirine sarılı halde bulunur. Ayrıca kromatinler üzerinde kromomer denilen ve koyu boyanan bölgeler fark edilir.

Zigoten: Biri anneden diğeri babadan gelen ve birbirlerine benzeyen homolog kromozomlar yan yana gelerek eşleşmeye başlarlar.Bu eşleşme bir uçtan diğer uca doğru devam eder. Bu evrede her biri iki kromatit taşıyan iki kromozomun yan yana durmasıyla sanki canlı n sayıda kromozom taşıyormuş gibi görülür. Görülen bu yapıya tetrat denir.

Pakiten: Homolog kromozomların eşleşmesi tamamlanır ancak kromozomlar kısalmaya devam eder. Ayrıca bu evrede mitozdan farklı olarak tetratlar arasında genetik madde alışverişi olur. Buna krossing-over denir. Bu olay homolog kromozomların birbiri üzerine çakışan (kiyazma “chiasma”) kısmında gerçekleşir.

Diploten: Kromozomların sentromerleri ayrılmamıştır. Dört kromatit için iki sentromer vardır. Tetrat’taki homolog kromozomlar birbirinden ayrılmaya başlar. Ancak kiyazma bölgelerinde ayrılma olmaz ve kiyazmalar uca doğru kaymaya başlar.

Diakinez: Kromozomlar son halini alır. Çekirdekçik kaybolur. Çekirdek zarı parçalanır.

Metafaz I

Bu safha mitozdaki metazfazdan biraz farklıdır. Mitozda eşlenmiş kromozomlar bir sıra halinde, ekvator bölgesinde dizilirlerdi. Burada ise iki sıra halinde dizilirler. Homolog kromozomlar sıralanırken karşı karşıya gelirler.

Anafaz I

Bu safhada mitozda bölünmede olduğu gibi kromatid ayrılması olmaz. Mitozun anafazında kardeş kromotidler ayrılırdı. Burada ise homolog kromozomlar (eşlenmiş haliyle) biri bir hücreye, diğeri öbür hücreye gidecek şekilde ayrılır Yani homolog kromozom ayrılması gerçekleşir.

Mayoz bölünme sonucunda kalıtsal yapısı farklı hücrelerin oluşmasını sağlayan esas olay budur. Bir mayozda krossing-over olmasa da kalıtsal çeşitlilik sağlanır.

Telofaz I

Mitozdakinden farklı değildir. Çekirdek zarları ve çekirdekçik oluşarak, sitoplazma bölünür. Burada oluşan kök hücre haploid (n)dir. Çünkü başlangıçtaki hücrenin homolog kromozomlarından birer tanesinin bulundurur. Ancak kromozomlar eşlenmiş olduğu için iki kromadidli haldedir. Yani DNA miktarı olarak 2n denilebilir. Kısa süren Telofaz I den olarak Mayoz II başlar.

MAYOZ II

Profaz II

Birinci bölünmenin telofazı ile ikinci bölünme arasında bir dinlenme devresi olmadan çekirdek zarı parçalanır. Birinci iğ iplikçiklerinin doğrultusuna dik yeni iğ iplikçikleri oluşur.

Metafaz II

Her yavru hücrenin haploid (n) kromozomu ekvatoral düzlem üzerinde dizilir, cross over olmaz.

Anafaz II

Mayoz bölünmenin 2. bölümü olan Mayoz 2’nin 3. evresidir. Ara evre olarak da adlandırılır. Bu evre mitozdaki anafaz evresine benzer. Ancak, mitozdaki anafazda kardeş kromatitler düzenli bulunurken bu evrede düzensiz bulunurlar. Bu da Mayoz bölünmede genetik çeşitliliği sağlar.

Telofaz II

Kromozomların helezonları açılır, dolayısıyla görünmez olurlar. Çekirdek zarları oluşur sitoplazma bölünür. Böylece bir hücreden 4 tane haploid hücre meydana gelir.

‘Sitoplazma bölünmesi’

Hayvansal hücrelerde: Çekirdek bölünmesi tamamlandıktan sonra sitoplazma ortadan boğumlanarak ikiye bölünür ve iki ayrı hücre oluşmuş olur.

Bitkisel hücrelerde: Oluşmuş olan iki çekirdekli hücrenin ortasında bir orta lamel (ara lamel) oluşur ve hücre duvarına kadar ulaşır. Dolayısıyla birbirine bitişik iki hücre oluşur.

Mayoz bölünme sonucunda n kromozomlu 4 hücre (gamet)oluşur.

Mitoz Bölünme

Mitoz Bölünme Nedir?

Mitoz ya da mitoz bölünme, ana hücrenin bölünerek iki yeni hücre oluşturmasına denir. Mitoz yalnızca ökaryotik hücrelerde görülür ve çok hücreli canlılarda büyüme gelişme ve yaraların onarılmasını sağlar.

Hücre Döngüsü ve Mitoz Evreleri

Hücrelerin belirli bir yaşam süreleri vardır. Bölünme sonucu oluşmuş bir hücrenin, bölünme geçireceği döneme kadar ki hayatına hücre döngüsü denir.

Hücre döngüsü sitoplazmada mevcut bazı kimyasal sinyaller tarafından yürütülür ve çeşitli kontrol noktaları vardır. Hücreyi bölünmeye zorlayan faktör, hacim / yüzey oranının giderek artmasıdır. Bu durum madde alış verişini ve çekirdeğin kontrolünü zorlaştırır. Hücre bölünerek yüzey / hacim oranını artırır.

Hücrenin bölünebilmesi için hücre çekirdeğinden ‘’ bölünme emri ‘’ verilmesi gerekir, bu emir verildikten sonra hücre bölünür.

Hücre bölünmesi hücre döngüsünün bir parçasıdır. Hücre döngüsü uzun bir interfaz evresi ile kısa bir mitotik evreden oluşur.

İnterfaz

Mitoz evresi hücre döngüsünün görece çok kısa bir parçasıdır. Döngünün büyük kısmını oluşturan evre, hücrenin kendisini bölünmeye hazırladığı interfaz evresidir.

İnterfaz G1, S ve G2 olmak üzere üç evreye ayrılır. G1 evresinde ATP sentezi, organel sayısı ve protein sentezi artar. S evresinde DNA eşlenmesi tamamlanır. G2 evresinde hücre, bölünme hazırlığını tamamlar. Hızlı çoğalan bir insan hücresinde hücre döngüsü 24 saatte tamamlanırken embriyo hücresinde 30 dakikadan az, maya hücresinde 90 dakika, bakteri hücresinde 20 dakika gibi kısa sürede tamamlanabilir.

Karyokinez

Profaz
İnterfazda eşlenmiş durumdaki kromatinler kısalıp kalınlaşarak kromozoma dönüşürler. Çekirdek zarı, çekirdekçik ve organeller eriyerek tamamen kaybolur. Kromozomlar ekvatoral bölgeye hareket etmeye başlarlar.

Metafaz
Kardeş kromotitler ekvatoral düzlemde bir çember gibi, bazen de karışık olarak ekvatoral düzlem üzerinde dizilirler ve sentrozomlar interfazda oluşturmuş olduğu iğ ipliklerini kromozomlara doğru göndermeye başlar. Hücrenin ortasında hafif boğumlanma olur. İğ iplikleri kardeş kromatitlere tutunur. Kromozomların en net görüldüğü safhadır.

Anafaz
Kromozomlardaki sentromerlerin aynı anda ikiye bölünmesiyle kardeş kromatitler tam olarak birbirinden ayrılır. Kardeş kromatitler sentromerleriyle iğ ipliklerine tutunarak zıt kutuplara doğru çekilir. Anafaz evresi kardeş kromatitlerin zıt kutuplara ulaşmasıyla tamamlanır.

Telofaz
Profaz evresinde eriyen çekirdek zarı, çekirdekçik ve organeller yeniden oluşmaya başlar.Kutuplara çekilen kromatitler çekirdek zarının içine girerler.Kısaca bu evrede Profazda olan her şeyin tam tersi olur.Bu evreden sonra sitoplazma bölünmesi gerçekleşir.

Sitokinez (Sitoplazma bölünmesi)

Hücrede sitoplazma bölünmesi anafaz evresiyle başlar. Çekirdek ve sitoplazma bölünmesi eş zamanlı gerçekleşir. Protein yapılır mikrofilamentler hayvan hücrelerinin bölünmesinde sitoplazmanın boğumlanmasında görev alır.

Mitoz bölünmede oluşan hücre sayısı 2n formülü ile bulunur. (n) bölünme sayısıdır.

Bazı durumlarda çekirdek bölündükten sonra sitoplazma bölünmesi olmaz. Böylece çok çekirdekli hücreler oluşur. Buna endomitoz denir.

Hayvan ve bitki hücrelerinde mitoz bölünme farklılıkları

– Hayvan hücrelerinde sitoplazma boğumlanarak bölündüğü halde bitki hücresinde orta lamel (ara lamel) oluşumuyla gerçekleşir.
– Bitki hücresinde iğ ipliklerini sitoplazma hazırlarken hayvan hücrelerinde bunu sentrozomlar yapar.