KPSS Ortaöğretim Anayasa Tarihi Konu Anlatımı
KPSS Anayasa Tarihi Konu Anlatımı, KPSS Ortaöğretim Vatandaşlık Konu Anlatımı, KPSS Konu Anlatımı, KPSS Ortaöğretim Konu Anlatımı, Anayasa Tarihi Konu Anlatımı, Anayasa Tarihi Konu Anlatımı
Anayasa Tarihi
- Osmanlı Devleti’ndeki Anayasal Gelişmeler
- 1921 Anayasası (Teşkilat-ı Esasiye)
- 1924 Anayasası (Teşkilat-ı Esasiye)
- 1961 Anayasası
- 1982 Anayasası
- 1982 Anayasasının Değiştirilemez Nitelikleri
- Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin Temel Nitelikleri
Osmanlı Devleti’ndeki Anayasal Gelişmeler
Sened-i İttifak
Osmanlı devleti kendi başlarına göre hareket eden ayanları kontrol altına almayı amaçlamıştır. Anayasalcılık hareketi bu belge ile başlar. II.Mahmut döneminde düzenlenmiştir. Sözleşme biçimde ilan edilmiştir. Osmanlı devleti ayanları tanıyarak hukukileştirmiştir. Padişahın yetkileri sınırlandırılmıştır.
Tanzimat Fermanı
Osmanlı uyruğunda bulunan bütün vatandaşlara eşit haklar vermek ve Avrupa desteğini almak amacı ile çıkarılmıştır. Devlet harcamalarının kanunlara dayandırılması hükmü karara bağlanmıştır.
Halkın gelirine göre vergi vermesi ve askerlik işleri düzenlenmiştir. Abdülmecit bu esaslara uyacağına dair söz vermiştir. Kanun gücü ilkesi benimsenmiştir. Avrupa hukuk kuralları geçerli olmaya başlamıştır. Herkesin can, mal, ırz güvenliğinin düzene kavuşturulması kararı alınmıştır. Padişah yetkileri sınırlandırılmış, anayasalcılığa ve demokrasiye atıla ilk adım olmuştur. Bir anayasa taslağı olarak kabul edilir. Hukuki açıdan sadece bir ferman niteliğindedir.
Islahat Fermanı
Yabancı devletlerin Osmanlının iç işlerini karışmasını engellemek ve azınlıkların ayaklanmasını önlemek amacıyla çıkarılmıştır. Ferman biçiminde ilan edilen bu belge Müslümanlar ile Gayrimüslimler arasındaki tam eşitliği sağlamaktır. Gayrimüslimlere küçük düşürücü sözler söylenmesi yasaklanmıştır. Cizye ve iltizam kaldırılmış yabancılara mülk dinme hakkı getirilmiştir. İşkence ve kötü muamele yasaklanmıştır. Azınlıklara Türk okullarında veya kendi dinlerinde eğitim yapan okullarda okuma özgürlüğü tanınmıştır.
I. Meşrutiyetin İlanı (Kanun-i Esasi)
Anayasa Hukuku ve Türk Anayasa Tarihi konusunda önemli bir yere sahip olan 1. Meşrutiyetin İlanı yani Kanun-i Esasi, Osmanlı devletinin dağılmasını engellemek amacı ile çıkarılmıştır. II. Abdülhamit tarafından kabul ve ilan edilmiştir.
Prusya ve Belçika anayasaları esas alınarak yazılmıştır. Halk ilk defa sınırlı da olsa seçme ve seçilme hakkı kullanmıştır. Yasama ve yürütme padişahın elinde toplanmıştır. Yasama dokunulmazlığı ve yüce divan ilk kez bu anayasa ile düzenlenmiştir. I. Meşrutiyetin ilanında Osmanlıcılık ve Batıcılık etkili olmuştur.
II. Meşrutiyetin İlanı
II. Abdülhamit zamanında ilan edilmiştir. Padişah yetkileri daraltılmış ve Mebusan meclisinin yetkileri arttırılmıştır. Padişahın sürgün yetkisi kaldırılmış ve basına sansür yasağı koyamayacağı belirlenmiştir. Değişiklikler sonucunda bir meşruti monarşi anayasası haline gelmiştir. Parti kurma hakkı getirilerek çok partili hayata geçiş sağlanmıştır.
1921 Anayasası (Teşkilat-ı Esasiye)
• Egemenliğin millete ait olduğu belirtilmiştir.
• Yumuşak ve çerçeve nitelikte bir anayasadır.
• Yasama yürütme TBMM’de toplanmıştır.
• Meclis hükümeti sistemini benimsemiştir.
• Seçimler iki yılda bir yapılmaktadır.
• Yerinden yönetime ilişkin düzenlemeler vardır.
• Yargıdan ve temel haklardan bahsetmiştir.
1923 yılında yapılan değişiklikler;
• Türkiye’de devletinin hükümet şekli cumhuriyettir.
• Türkiye Devleti TBMM tarafından idare olunur.
• Devletin dini İslam ve dili Türkçedir.
• Cumhurbaşkanı TBMM tarafından TBMM üyeleri arasından seçilir.
• Başbakan, Cumhurbaşkanı tarafından TBMM üyeleri arasından seçilir.
1924 Anayasası (Teşkilat-ı Esasiye)
• 1876-1921 anayasalarının neden olduğu ikili anayasal uygulamaya son vermek için ilan edildi.
• Meclis hükümeti sistemi ile parlamenter sistemi arasında kalan karma Hükümet Sistemi benimsenmiştir.
Temel özellikleri
• Devletin temel niteliğinin Cumhuriyet olduğu kesin hükme bağlanmış ve hüküm değiştirilemez hüküm olarak anayasada yer almıştır. Bu nedenle değiştirilemez maddelere yer veren ilk anayasadır.
• Yasama ve yürütme yetkisi TBMM’de toplanır ancak meclis yürütme yetkisini Bakanlar Kurulu aracılığı ile kullanır (güçler birliği görevler ayrılığı uygulandı).
• Sert ve kazuistik nitelikte bir anayasadır.
• Çoğunlukçu demokrasi anlayışı benimsenmiştir.
• Başkentin Ankara olduğu anayasal hükmü bağlanmıştır.
1924 anayasası döneminde yapılan anayasa ve kanunu değişiklikler şunlardır:
• 1928’de “Devletin dini İslam’dır.” hükmü anayasadan çıkartılmıştır.
• 1930’da kadınlara yerel Belediye seçimlere katılma hakkı tanındı.
• 1933’te kadınlara muhtarlık seçimine katılma hakkı tanınmıştır.
• 1934’te Kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanınmıştır.
• 1937’de Atatürk ilkeleri anayasaya girmiştir.
• 1946’da Demokratik Parti ile çok partili siyasi hayata geçildi.
• 1950’de açık sayım döküm esasına dayalı seçimlere geçirmiştir.
1961 Anayasası
27 Mayıs 1960’da Milli Birlik Komitesinin yönetimi el koyması sonrasında kabul edilmiştir.
• Halk oylamasıyla kabul edilmiştir o nokta parlamenter hükümet sistemi ilk defa benimsenmiştir.
• Çoğulcu demokrasi anlayışını benimseyen ilk ve tek anayasadır.
• Çift yapılı meclis benimsenmiştir. Bunlar Millet Meclisi ve cumhuriyet senatosudur.
Temel düzenlemeleri şunlardır:
• Halkçılık, devletçilik ve inkılapçılık ilkelerine yer vermemiştir.
• İnsan haklarına dayanan devlet, Demokratik devlet, sosyal devlet gibi ülkeleri kabul etmiştir.
• Kuvvetlerin yumuşak ayrılığına gidilmiştir.
• Anayasanın üstünlüğü ilkesi tam olarak benimsenmiş ve Anayasa Mahkemesi kurulmuştur.
• Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargıtay, Uyuşmazlık mahkemesi gibi mahkemeler düzenlenmiştir.
• Sosyal haklar ve ödevler ilk kez sistematik olarak düzenlenmiştir.
• Milli Güvenlik Kurulu düzenlenmiştir Diyanet İşleri Başkanlığı ve Yüksek Seçim Kurulu ilk kez anayasada düzenlenmiştir.
• TRT ve üniversitelere özerklik verilmiştir.
1971-1973 değişiklikleri
• Bakanlar Kuruluna ilk kez kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi verildi. (2017’de kaldırıldı)
• Üniversitelere verilen özerklik sınırlandırıldı, TRT’nin özerkliği kaldırıldı.
• Genel sınırlama sebepleri getirildi.(2001’de kalktı)
• Askeri Yüksek İdare Mahkemesi kuruldu. (2017’de kalktı)
• Devlet güvenlik mahkemeleri kuruldu. (2004’te kalktı)
1982 Anayasası
1982 Anayasası 12 Eylül 1980’de Milli Güvenlik konseyinin yönetimi el koymasından sonraki dönemde kabul edilmiştir.
• Halk oylamasıyla kabul edilmiştir.
• Kazuistik yönteme göre hazırlanmıştır.
• Sert anayasadır.
• Az katılımcı demokrasi anlayışını benimsemiştir.
• Siyasi kararlar almadaki zorlukları giderici hükümler getirmiştir.
1962 ve 1982 anayasalarının ortak özellikleri
• Her iki anayasada askeri Müdahale sonucunda hazırlanmıştır.
• Her iki anayasada halk oyunu sunulmuştur.
• Her iki anayasada kurucu meclisler tarafından hazırlanmıştır.
• Sert ve kazuistik niteliktedirler nokta yürütme belli yetkiler tarafından güçlenmiştir.
1961 ve 1982 anayasalarının farkları
• 1961 Anayasası’nda yalnızca Demokrat Parti 1982 anayasasında ise tüm siyasi partiler kapatılmıştır.
• 1961 Anayasası’nda halk oyunu sunulan anayasanın kabul edilmesi halinde seçimlerin ve anayasanın kabul edilmesine karar verilmiş ve 1982 anayasasında halk oylaması sürecinde eleştiri yasaklanmıştır.
1982 anayasasında temel olarak 2017 değişiklikleri
• Hakimler ve savcılar yüksek kurulunun ismi Hakimler ve Savcılar Kurulu olarak değiştirildi nokta Cumhurbaşkanlığı genel sekreterliği kaldırıldı.
• Sıkıyönetim usulü kaldırıldı.
• Bakanlar Kurulu kaldırıldı.
• Gensoru kaldırıldı.
• Güvenoyu kaldırıldı.
• Geçici Bakanlar Kurulu kaldırıldı.
• TBMM seçimlerinin yerel seçimlerle birlikte yapılması usulü kaldırıldı.
• TBMM Cumhurbaşkanı seçimleri 5 yılda bir yapılmaktadır hükmü kabul edildi.
• TBMM üye tam sayısı 600 oldu.
• Milletvekili seçiminde siyah şartı 18; askerlik şartı ise “askerliğe ilişiği olmamak” şeklinde değiştirildi.
• Askeri Yargıtay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesi kaldırıldı.
1982 Anayasası’nın Değiştirilemez Maddeleri
Devletin Şekli
Madde1: Türkiye Devleti bir cumhuriyettir.
Cumhuriyetin Nitelikleri
Madde 2: Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir.
Devletin bütünlüğü, resmi dili, bayrağı, milli marşı ve başkenti
Madde 3 :
Türkiye Devleti, ülkesi ve milliyetiyle bölünmez bir bütündür.
Dili Türkçe’dir.
Bayrağı, şekli kanunda belirtilen beyaz ay yıldızlı al bayraktır.
Milli marşı “İstiklal Marşı” dır.
Başkenti Ankara’dır.
Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin Temel Nitelikleri
İnsan haklarına Saygılı Devlet
– Yaşama hakkı
– İşkence yasağı
– Düşünce ve kanaat özgürlüğü
Atatürk Milliyetçiliğine bağlı Devlet
– Irkçılığı reddeder
– Saldırganlığa ve şovenizme karşıdır
– Milliyetçiği reddeden akımlara karşıdır
– Sınıf kavramı yoktur
– Akılcıdır
– Çağdaştır
– İleriye dönüktür
– Demokratik ve insancıldır.
– Barışçıdır
– Birleştiricidir
– Laiktir
– Milleti, çağdaş milletler seviyesine çıkarmayı amaç edinmiştir
– Türk devletinin vatan ve milletiyle bölünmez bir bütün olduğunu kabul eder
Demokratik Devlet
– Egemenliğin bir kişi, zümre veya sınıf tarafından belli sınıfların yararına kullanılmaması
– Serbest ve genel oya dayalı ve düzenli aralıklarla tekrarlanan seçimlerin yapılması
– Seçmenlere birden fazla alternatif sunulması
– Serbestçe örgütlenmiş siyasi partiler arasında eşit şartlarda yürütülen iktidar yarışının olması
– Temel hak ve özgürlüklerin tanınmış ve güvence altına alınmış olması
– Seçilmişlerin üstünlüğü
Laik Devlet
– Resmi bir devlet dininin bulunmaması
– Din ve mezhep ayrımı yapılmaması
– Devlet yönetiminin din kurallarına dayalı olmaması
– Din kurumları ile devlet kurumlarının birbirinden ayrılmış olması
– Din hizmetlerinin de bir kamu hizmeti olarak kabul edilmesi
Sosyal Devlet
– Ulusal geliri artırmak
– Ulusal gelirin adaletli dağılımını sağlamak
– Özgürlüklerin gerçekleşmesi için maddi olarak kabul sağlamak
Hukuk Devleti
– Yasama işlemlerinin yargısal denetime tabi olması
– Yürütme işlemlerinin yargısal denetime tabi olması
– Yargının bağımsızlığı
– Kanuni hakim güvencesi
– Temel hakların güvence altına alınması
– Yasaların genel olması
– Yasaların anayasaya uygunluğu
– Hukukun genel ilkelerine bağlılık
– Kuvvetler ayrılığının benimsenmesi
– Anayasanın üstünlüğü ve bağlayıcılığı
– İdari faaliyetlerin belirliliği ilkesi
– İdarenin mali sorumluluğu
– Adil yargılanma hakkının olması
