KPSS Ortaöğretim Milli Mücadele Muharebeler Dönemi Konu Anlatımı
KPSS Milli Mücadele Muharebeler Dönemi Konu Anlatımı, KPSS Ortaöğretim Tarih Konu Anlatımı, KPSS Konu Anlatımı, KPSS Ortaöğretim Konu Anlatımı, Milli Mücadele Muharebeler Dönemi Konu Anlatımı, Milli Mücadele Muharebeler Dönemi Konu Anlatımı
Milli Mücadele Muharebeler Dönemi
Düzenli Ordunun Kurulması
Düzenli Ordu Kurulmasının Nedenleri
– Kuvayımilliye’nin bazı şeflerinin hukuk devlet anlayışına aykırı hareket etmeleri
– Kuvayımilliye birliklerinin disiplin ve eğitimden yoksun olmaları
– Kuvayımilliye’nin, isgal güçleri karşısında yetersiz kalması
– Kuvayimilliye şeflerinin ellerindeki otoriteyi kullanarak halktan zorla para ve yiyecek toplamaları
– Gediz Taarruzu’nda Kuvayımilliye birliklerinin başarısız olması
İsmet Bey’in göreve gelmesi ile onun emrindeki birlikler düzenli ordulara dönüştürülmüştür. Düzenli ordu birliklerine katılmayarak isyan başlatan Çerkez Ethem ve birlikleri (Kuvayıseyyare) dağıtılmıştır. 9 Kasım 1920’de Batı Cephesi batı ve güney olmak üzere yeniden teşkilatlandırılarak Genelkurmay Başkanlığına bağlanmıştır. Batı Cephesi Komutanlığına Albay İsmet Bey, Güney Cephesi Komutanlığına da Albay Refet Bey getirilmiştir.
Cepheler
Doğu Cephesi
Ermenilerle Savaş
I. Dünya Savaşı’nın Kafkasya Cephesi’nde Rusların kışkırtması sonucu Türk köylerini basan Ermenilerin faaliyetlerine son vermek amacı ile Osmanlı Devleti Tehcir Kanunu’nu çıkarmıştır. Sevr Barış Antlaşması’nın öncesinde Ermeni saldırıları artmaya başlamış bunun üzerine TBMM’de yapılan görüşmeler neticesinde Ermenilere karşı harekete geçilmesi kararlaştırılmıştır.
Doğu Cephesi Komutanı Kâzım Karabekir’in 28 Eylül 1920’de başlattığı harekât sonucunda; 29 Eylülde Sarıkamış, 30 Ekim’de Kars, 7 Kasım’da Batum kurtarılmıştır. Türk birliklerinin Gümrü’ye ulaşması ile daha fazla dayanamayacağını anlayan Ermeniler barış istemek zorunda kalmıştır.
Kâzım Karabekir’in isteklerini kabul eden Ermeni kuvvetleri Gümrü’yü boşaltarak çekilmişlerdir. Ancak TBMM’nin verdiği notaya karşı çıkan Ermenilerle yeniden çatışma başlamıştır. Türk kuvvetleri karşısında tutunamayan Ermeniler, yeniden barış istemek zorunda kalmışlar ve Gümrü Antlaşması imzalanmıştır.
Gümrü Antlaşması
Hükümler
– Kars, Iğdır, Sarıkamış, Kulp, Selim, Türkiye’ye bırakılacak.
– TBMM Hükümeti tarafından geçersiz sayılan
– Sevr Antlaşması’nı Ermenistan Hükümeti de tanımayacak.
– Türk- Ermeni siniri, Aras Nehri – Çildir Gölü hattına çekilecek.
– Ermenistan, Türkiye’ye karşı düşmanca faaliyetlerde bulunmayacak.
– Ermenistan’ın Türkiye’ye karşı diğer devletlerle yaptığı tüm antlaşmalar kaldırılacak.
– TBMM Hükümeti, Ermenistan’a istenildiği takdirde askerî ve siyasi bakımdan yardım edecek.
– Ermenistan herhangi bir saldırıya uğrar ve yardım isterse Türkiye ona askerî yardımda bulunacak.
– Türklere karşı silah kullanmamış olan Ermeniler isterlerse altı ay içinde geri gelip eski yerlerine yerleşebilecek.
Nahçivan ve Şarur bölgelerinde daha sonra halk oylaması ile saptanacak yönetim biçimine ve bu yönetimin kapsayacağı topraklara Ermenistan karışmayacak ve bu bölgede şimdilik Türkiye koruyuculuğunda bir yerel yönetim kurulacak.
Gümrü Antlaşması’nın Değerlendirilmesi
– TBMM’nin yabancı bir devletle imzaladığı ilk antlaşmadır.
– TBMM’nin uluslararası alandaki ilk askeri ve siyasi başarısıdır.
– Ermenilere Sevr’in geçersizliği kabul ettirilmiştir.
– Ermeniler, TBMM’nin varlığını kabul eden ilk devlet olmuştur.
– ilk kez bir siyasi sözleşmede, Türkiye Devleti tabiri kullanılmıştır.
– Ermeni Meselesi sona ermiş ve Sovyet Rusya’dan gelebilecek yardımların yolu açılmıştır.
– Doğu Cephesi’nde mücadelenin sona ermesi neticesinde, kuvvetlerin bir kısmı Batı Cephesi’ne kaydırılmıştır.
Gürcistan ile İlişkiler ve Batum Antlaşması (23 Şubat 1921)
Çarlık Rusyası’nın imparatorluk özeliğini kaybederek dağılması üzerine bağımsız olan Gürcistan, Osmanlı Devleti’nin işgalden dolayı düştüğü zor durumu fırsat bilerek Artvin, Ardahan ve Batum’u ele geçirmişti.
TBMM Hükûmeti, Ermenilerle barışı sağladıktan sonra Gürcistan Devleti’ne bir uyarıda bulunarak ellerinde
tuttukları Türk topraklarının iadesini istemiştir.
23 Şubat 1921’de Gürcistan ile imzalanan Batum Antlaşması ile Ardahan, Artvin ve Batum Türk devletine bırakılmıştır.
Güney Cephesi
Mondros Ateşkesi’nin imzalanmasından sonra İngilizler, 17 Eylül 1919’da Fransa ile Osmanlı topraklarını paylaşmak amacıyla yeni bir antlaşma imzalamışlardır.
Bu antlaşmaya göre İngiltere, Filistin ve Irak’ta; Fransa ise Lübnan ve Suriye’de himaye yönetimi kuracaklardı. Ayrıca Fransa’ya Urfa, Antep, Adana ve Maraş verilecekti.
– Fransız askeri gibi görünen Ermeniler, Ermeni İntikam Alayı’nı oluşturdu.
– Maraş’ta Sütçü İmam (Rıdvan Hoca)
– Adana’da Tufan Bey (Yüzbaşı Osman)
– Antep’te Şahin Bey (Üsteğmen Sait Bey)
– Diğer cephelerde farklı Kuva-i Milliyeciler başarı elde etti.
– Antep Sakarya Savaşı’ndan sonra yapılan Ankara Antlaşması ile kurtarıldı.
Batı Cephesi
I. İnönü Savaşı
I. İnönü Savaşı’nın Nedenleri
– Yunanlıların, Eskişehir demiryolunu ele geçirip Ankara’ya saldırmak istemesi.
– TBMM’yi ve Milli Mücadeleyi yok etmeyi planlayan Yunan saldırıları.
– Sevr’in kabul ettirilmek istenmesi.
– Düzenli ordunun güçlenmeden yok edilmek istenmesi.
– Çerkez Ethem ayaklanmasından faydalanılmak istenmesi.
– Megali İdea’yı gerçekleştirme fikri.
I. İnönü Savaşı’nın Sonuçları
– TBMM’nin kurduğu düzenli ordunun ilk askeri başarısıdır.
– TBMM’nin otoritesi artmıştır.
– Düzenli orduya güven ve katılım artmıştır.
– Milli birlik ve beraberlik güçlenmiştir.
– Düzenli ordu mu? Kuva-i Milliye mi? tartışmaları büyük ölçüde bitmiştir.
– 1921 Anayasası Teşkilat-ı Esasiye ilan edilmiştir.
– İstiklal Marşı kabul edilmiştir. (12 Mart 1921)
– Londra konferansı toplanmıştır. (TBMM’de seslenmiştir)
– Türk-Sovyet ilişkileri gelişmiştir. (Moskova Antlaşması yapıldı)
– Afganistan ile dostluk antlaşması yapıldı.
– İsmet İNÖNÜ, albaylık rütbesinden Generalliğe yani Paşalık rütbesine yükseldi.
Teşkilat-ı Esasiye (1921)
– Yeni Türk Devleti’nin ilk anayasası
– Kısa, özet, çerçeve, yargıdan bahsetmeyen, yumuşak bir anayasadır.
– Değişmez maddesi yoktur!
– Laik değildir.
– 1876 Kanun-i Esasi ile aynı anda yürürlükte kalmıştır. (1924’e kadar)
Londra Konferansı (23 Şubat – 12 Mart 1921)
Toplanma sebepleri:
– İnönü Savaşı’nın Türkler tarafından kazanılması
– Yunan ordusuna zaman kazandırmak
– Sevr Anlaşması’nı Türklere kabul ettirmek
TBMM’nin Konferansa Katılma Nedenleri
– Misakımilli’yi tüm dünyaya duyurmak
– Türkler barışa yanaşmıyor propagandasının önüne geçmek
– TBMM’yi resmi olarak İtilaf Devletlerine kabul ettirmek
Londra Konferansı’nın Önemi ve Sonuçları:
– Askerî başarılar siyasi başarıları beraberinde getirir.
– İtilaf Devletleri TBMM’yi hukuken tanıdı.
– TBMM’nin hangi koşulları içeren bir anlaşma yapabileceği belirtildi.
– İtilaf Devletleri arasında görüş ayrılığı yaşandı.
– Yunanlar tekrar taarruza başladı.
Moskova Antlaşması (16 Mart 1921)
– TBMM ve Sovyet Rusya arasında imzalanmıştır.
– Sovyet Rusya’nın beklentileri; Boğazlarda üs elde etmek, yeni rejimlerini kabul ettirmek, kafkaslarda etkili olmak.
– TBMM adına Dr. Rıza NUR Ali Fuat CEBESOY, Yusuf Kemal TENGİRŞEK imzalamıştır.
– Moskova Antlaşması’nda, Ruslar biz ne dersek kabul ettiler. Karşılığında sadece Batum’u istediler. Bu durum Misak-ı Milli’den verilen ilk tavizdir.
Moskova Antlaşması’na Ortam Hazırlayan Etkenler
– TBMM ve Rusya’nın ortak düşmanlarla mücadelesi
– TBMM’nin Doğu sınırını, Rusya’nın ise Güney’ini güvenlik altına almak istemesi
– TBMM’nin Doğu Cephesi’ni kesin olarak kapatıp birlikleri diğer cephelere göndermek istemesi
– TBMM’nin Rus yardımına ihtiyaç duyması
– Sovyet Rusya’nın yeni rejimini Anadolu’da yaymak istemesi
Moskova Antlaşması’nın Maddeleri
– İki taraf da birbirinin tanımadığı antlaşmayı tanımayacak. (Rusya Sevr’i tanımadı ve Misak-ı Milli’yi kabul etti)
– Osmanlı ve Çarlık Rusya arasında yapılan antlaşmalar geçersiz kılındı. (Ruslar kapitülasyonlar ve Duyun-ı Umumiye alacaklarından vazgeçtiler)
– Kars, Ardahan ve Artvin Türk devletinde, Batum Gürcistan’da kalacak.
– Taraflar kendi geleceklerine kendi karar verecek.
– Boğazlar tüm devletlerin ticaret gemilerine açık olacak.
Moskova Antlaşmasının Önemi
– TBMM’yi tanıyan ilk Batılı (Avrupa) devlet Rusya oldu.
– Misak-ı Milli’yi ilk kabul eden büyük Avrupa devleti Rusya oldu.
– TBMM dış yardım ve destek buldu.
– Doğu cephesi kapandı, birlikler Batı ve Güney cephelerine kaydırıldı.
– Doğu sınırı büyük ölçüde çizildi.
– TBMM destekçi bir devlet kazandı.
– Batum ile Misak-ı Milli’den ilk taviz verildi.
II. İnönü Savaşı
II. İnönü Savaşı’nın Nedenleri
– Londra Konferansı kararlarının TBMM tarafından kabul edilmemesi
– Yunanların I. İnönü Savaşı’nın intikamını almak istemeleri.
– İngilizlerin, Yunanları kışkırtması.
– Sevr’i kabul ettirmek.
– Yunanların Ankara’ya gelerek TBMM ve düzenli orduyu dağıtmak istemesi.
II. İnönü Savaşı’nın Sonuçları
– Kurtuluş Savaşı için zaman kazanıldı.
– Yunanlar, Türk ordusunun gücünü kabul etti.
– Halkın, TBMM’ye güveni arttı.
– Fransa, Ankara’ya barış için temsilci gönderdi.
– Refet BELE, Aslıhanlar yenilgisi yüzünden görevden alındı.
– Batı cephesi İsmet Paşa komutasında birleştirildi.
– İtalya, Anadolu’dan çekilmeye başladı.
– Fransa, Zonguldak’ı boşalttı.
– Malta adasına sürgüne gönderilen 40 Türk Aydın serbest bırakıldı.
– M. Kemal, II. İnönü Zaferi’nin ardından İsmet Paşa’ya gönderdiği telgrafta “Siz yalnız düşmanı değil, milletin makus talihini de yendiniz.” dedi.
Kütahya-Eskişehir Savaşı (10-24 Temmuz 1921)
Nedenleri
– İngilizlerin Yunanları kışkırtması
– Türk ordusunu tamamen yok etmek
– TBMM’yi ortadan kaldırmak
– Sevr’i gerçekleştirmek
Sonuçları
– Fransa ve İtalya Anadolu’dan çekilme fikrini askıya aldı.
– Eskişehir, Afyon, Kütahya ve Bilecik kaybedildi.
– Ordu, Sakarya Irmağı’nın doğusuna çekildi.
– Meclisin Kayseri’ye taşınması gündeme geldi.
– Mustafa Kemal’e Başkomutanlık Kanunu çıkartıldı.
Sakarya Meydan Savaşı (23 Ağustos – 13 Eylül 1921)
– Türk ordusu, Sakarya Nehri’nin doğusuna çekildi.
– Hazırlıklarını tamamlayan Yunan ordusu nehrin batısından saldırıya geçti.
– Amaç yine Sevr’i kabul ettirip, TBMM’yi dağıtmaktı.
– Bu savaş hem saldırı hem de savunma savaşıdır.
– Sakarya Meydan Muharebesi, son savunma savaşıdır. (Hendek Savaşı, Miryokefalon Savaşı gibi savaşlara benzetilir)
– M. Kemal’in “Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır.” sözü bu savaşta söylenmiştir.
– Alan savunma savaşıdır. (Yüzey savunma)
– Aralıksız 22 gün 22 gece sürmüştür. (Dünya’nın en uzun meydan savaşıdır)
– Mehmet Akif, “Yok mu Bu Uğursuz Gecenin Sabahı” şiirini yazmıştır.
– Duatepe’de savaşılmıştır.
– M. Kemal’e, Gazilik unvanı ve Mareşallik rütbesi verildi!
– İtalyanlar, Anadolu’yu tamamen terketti.
– İngilizlerle, İstanbul Sözleşmesi yapıldı. (Malta’da ki esirler kurtarıldı)
– Subaylar Savaşı, Melhame-i Kümra (Kan Gölü, Kanlı Savaş) gibi isimleri de vardır.
Sakarya Meydan Savaşı Sonrası Yapılan Antlaşmalar
– Kafkas Cumhuriyetleri ile; Kars Antlaşması
– Fransa ile; Ankara Antlaşması
– Ukrayna ile; Dostluk Antlaşması
– İngiltere ile; İstanbul Antlaşması (Esir değişimi)
Kars Antlaşması (13 Ekim 1921)
– Sakarya Savaşı’ndan sonra Rusya’ya bağlı olan; Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan ile imzalandı. (Şifre AEG)
– Kazım KARABEKİR imzaladı.
– Moskova Antlaşması’nın tekrarı niteliğindedir.
– TBMM, Batum’un Gürcülere ait olduğunu kabul etti.
– Nahcıvan, Azerbaycan’da kalmak koşuluyla özerk olacak.
– Gümrü – Moskova – Kars Antlaşmaları doğu sınırımızın çizilmesini sağlayan antlaşmalardır.
– Kars Antlaşması ile, Doğu Sınırı kesin olarak çizilmiştir.
– Boğazların ve İstanbul’un güvenliği sağlanacaktır.
Ankara Antlaşması (20 Ekim 1921)
– Fransa ile imzalandı.
– İki taraf arasında ki savaş bitti.
– Esirler karşılıklı olarak serbest bırakıldı.
– Fransızlar işgal ettikleri bölgelerden çekilecek.
– İskenderun ve Hatay, Fransız yönetiminde ki Suriye’ye bırakılacak. (Misak-ı Milli’den 2. taviz)
– Suriye topraklarında ki Caber Kalesi, Türk toprağı sayılacak ve Türk askerleri tarafından korunacaktır. (Süleyman Şah burada yatmaktadır) – (Şu an Suriye Eşme Köyünde – 3. kez yer değiştirildi)
Ankara Antlaşması’nın Sonuçları
– Hatay’ı verdik (Misak-ı Milli’den 2. taviz)
– Fransa, TBMM’yi tanıyan ilk itilaf devleti oldu.
– Ermenilerin, devlet kurma ümidi bitti.
– Hatay hariç bugün ki Suriye sınırı çizildi.
– İtilaflar arasında görüş ayrılıkları oldu. (Resmiyette 3. ayrılık, resmi olmayan 4. ayrılıktır)
– Güney cephesi kapandı.
Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Savaşı (26 Ağustos – 18 Eylül 1922)
– Tekalifi Milliye’nin emirleri yayınlandı.
– M. Kemal’in başkomutanlık yetkileri dolmuş, 20 Temmuz 1922’de süresiz olarak uzatılmıştır.
– Muhalefetin etkisini azaltmak için Anadolu ve Rumeli Müdaafa-i Hukuk Grubu kurulmuştur.
– Yunanlar tarafından, Sakarya Meydan Savaşı’ndan sonra 1 ay süreyle İonya devleti kurulmuştur. (İzmir merkezli Temmuz 1922’de Batı Anadolu’da kuruldu. Büyük Taarruz’un başarısıyla bu devlet yıkıldı)
– 23 Ağustos’ta kontroller yapıldı, M. Kemal stratejik açıdan bir plan yaptığını 3 gün daha beklenmesi gerektiğini söyledi. (Bu plan 26 Ağustos’un önemi Malazgirt Savaşı ile aynı tarihe denk gelmesidir. Asker üzerinde manevi bir güç oluşturmayı, moral sağlamayı hedeflemiştir. Başarılı olunmuştur.)
– 26 Ağustos sabahı Afyon Kocatepe‘de top atışları başladı.
– Yunanlar, Dumlupınar‘da 30 Ağustos’da büyük bir yenilgi aldı.
– M. Kemal, “Ordular ilk hedefiniz Akdeniz’dir, ileri!” sözünü söylemiştir.
– 7 Eylül Aydın, 8 Eylül Manisa, 9 Eylül İzmir’in kurtarıldığı günlerdir.
– İzmir’i kurtardıktan sonra İstanbul’a giderken Çanakkale’de İngilizlerle karşılaştık. İngilizler, Fransızların baskısıyla barış istedi.
Savaşın Sonuçları
– Bu savaş ile Kurtuluş Savaşı sona erdi.
– Yunan Megali İdea’sı ve işgali sona erdi.
– İtilaflar Türk Ordusu’nun İstanbul’a gireceği endişesiyle ateşkes önerdi.
– Fevzi ÇAKMAK, Mareşal oldu.
– Bu savaşa Rum Sındığı Savaşı da denilmiştir. (Çok fazla Rum öldüğü için)
– Mudanya Ateşkes Antlaşması imzalandı.
Mudanya Ateşkes Antlaşması (3-11 Ekim 1922)
– TBMM, İngiltere, Fransa ve İtalya arasında imzalanmıştır.
– Yunanistan bu antlaşmada yoktur. (Yunanistan’ı İngiltere temsil etmiştir)
TBMM adına; İsmet İNÖNÜ
İngiltere adına; Harrington
Fransa adına; Şarpi
İtalya adına; Manbelli katıldı.
– Türkiye ve Yunanistan arasındaki savaş sona erecek.
– Meriç Irmağı’na kadar olan Doğu Trakya, İstanbul ve Boğazlar TBMM’de kalacak.
– Yunanistan 15 gün içinde Doğu Trakya’yı boşaltacak.
– Doğu Trakya’nın güvenliği için 8000 Türk Jandarması görev yapacak.
– İstanbul’da ki işgal güçleri kesin barış sağlanana kadar bölgede kalacak.
– Kesin barışa kadar Türk Ordusu da Çatalca ve Kocaelin’de belirlenen çizgide kalacak.
– Doğu Trakya’yı teslim alan kişi Refet BELE’dir (Trakya Yüksek Komiseri)
Mudanya Ateşkesi’nin Önemi
– Silahlı mücadele bitti.
– Doğu Trakya, İstanbul ve Boğazlar savaşılmadan alındı.
– İstanbul ve çevresinin TBMM’ye bırakılması, Osmanlı’nın hukuki olarak bittiğini gösterdi.
– Diplomatik safha başladı.
– Misak-ı Milli’nin Batı sınırı çizildi.
– İsmet Paşa’nın burada ki başarısı Lozan’a katılmasına zemin hazırladı.
– Fransa’dan sonra İngiltere ve İtalya’da TBMM’yi resmen tanıdı.
