Yeryüzündeki Su Kaynakları Konu Anlatımı
Merhaba arkadaşlar size bu yazımızda Coğrafya Konuları hakkında bilgi vereceğiz. Yazımızı okuyarak bilgi sahibi olabilirsiniz. Yeryüzündeki Su Kaynakları Nedir? sorusunun cevabı aşağıda sizleri bekliyor…
Yeryüzündeki Su Kaynakları
- Yer yüzünde En Fazla Tatlı Suya Sahip Alanlar
- Yeryüzünde En Az Tatlı Suya Sahip Alanlar
- Göller
- Yapay Göller (Barajlar)
- Yer Altı Suları ve Kaynakları
- Denizlerden Gelen Su Kaynakları
Dünya’daki su kaynaklarını okyanuslar, denizler, göller, akarsular, yer altı suları ile buzullar oluştur. Yeryüzündeki sular sürekli bir döngü içerisindedir.
Dünya’daki su kaynakları dengeli bir dağılış göstermez.Yağışların az buharlaşmanın şiddetli olduğu yerlerde su kaynakları azalırken; yağışların fazla, buharlaşmanın az olduğu yerlerde ise su kaynakları artış gösterir.
Yer yüzünde En Fazla Tatlı Suya Sahip Alanlar
– Yeryüzündeki tatlı suların %87’sini göller oluşturur.
– Bir gölün suları acı, tatlı, sodalı ya da tuzlu olabilir. Bunun nedenleri;
•Gölün gideğeninin olup olmamasıdır.
• Gölün bulunduğu arazinin özelliği
• Gölün bulunduğu yerdeki iklim özellikleri
• Gölün derinliği
• Gölün büyüklüğü
– Göl bir gideğen yardımı ile fazla suyunu gölün dışına boşaltıyorsa gölün suyu tatlı olacaktır. Fakat gölün gideğeni yok ise göldeki suda devir daim gerçekleşmediği için gölün suyu acı (sodalı, tuzlu) olacaktır.
– Yeryüzünde en fazla tatlı suya sahip alanlar:
• Kuzey Amerika’nın Kuzeyi (Kanada)
• Güney Amerika’ nın Kuzeyi (Amazon Havzası)
• Avrupa’nın kuzeyi ve batı kesimleri
• Asya’nın güney ve güneydoğusundaki adalar (Endonezya, Malezya,Filipinler vb.)
• Sibirya
• Orta Afrika (Kongo Havzası)
•Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım örgütünün verilerine göre dünyada en fazla tatlı su kaynağı Brezilya’da ve Rusya’da bulunmaktadır.
Yeryüzünde En Az Tatlı Suya Sahip Alanlar
– Özellikle dönenceler çevresinde yer alan çöllerde tatlı su kaynakları azdır.
– Büyük Sahra çölü (Kuzey Afrika)
– Afrika’nın doğu ve güney kısımları (Kenya, Kalahari, Zimbabwe)
– Arabistan çölleri
– Pakistan
– Polonya ve çevresi kişi başına tatlı su miktarının en az oluğu yerlerdir.
– Dünyada kişi başına düşen tatlı su miktarının en az olduğu ülke kuveyttir.
Göller
Oluşum Şekillerine Göre Göller
Doğal Göller
Tektonik: Yerkabuğu hareketleri sonucunda oluşan göllerdir.
– Hazar Denizi,Aral,Baykal,Çad,Balkaş,Nyasa,Victoria, Lut, Tuzgölleri
Buzul: Sirk çukurlarının dolması ile oluşur.
– Finlandiya, Norveç, Kanada ve Danimarka’da birçok Buzul sirk gölü bulunur.
Karstik: Karstik Kayaçların (Jips, Dolomit, Kalker) erimesi sonucunda oluşan çukurlarda biriken sular ile oluşur.
– Arnavutluk-Makedonya sınırında bulunan OHRİ gölü
– Arnavutluk-Karadağ sınırındaki İŞKODRA gölü
Volkanik
Krater: Sönmüş volkan tepelerindeki kraterlerin sular ile birikmesi ile oluşan göllerdir.
– ABD ‘deki KRATER gölü
Kaldera: Kraterin patlaması veya çökmesi sonucunda oluşan geniş çukurlar içinde oluşan göllerdir.
– Sumatra’da TOBA gölü
– Türkiye’ de NEMRUT kalderası
Maar: Yer kabuğunda sıkışan volkanik gazların patlaması ile açılan maar çukurlarına suların dolması ile oluşur.
– Türkiye’de Meke Tuzlası ve Acıgöl
Set Gölleri
Alüvyal Set: Akarsuların yatak eğimlerinin azaldığı yerlerde taşıdıkları alüvyalları biriktirmesi sonucu oluşan göllerdir.
Heyelan Set: Heyelanların akarsuların önlerini kapatması sonucu oluşan göllerdir.
Kıyı Set: Bir koy ya da körfezin önünün dalgalarla taşınan kumlarla kapanması sonucunda oluşan göllerdir.
Lav Set: Volkanik püskürmeler ile çıkan lavların bir vadinin önünü bir set şeklinde kapatması sonucunda oluşan göllerdir.
Moren Set: Buzulların etkili olduğu, suların önünü moren setleriyle kapatmasıyla oluşan göllerdir. Buzulların etkili olduğu İskandinav ülkelerinde ve Kanada’da görülür.
Yapay Göller (Barajlar)
Akarsuların önlerinin insanlar tarafından kapatılması sonucu oluşan göllerdir. Yapay set gölleri (barajlar), elektrik enerjisi elde etme, içme suyu temimi, su baskınlarını önlemek, tarımda sulama amacıyla kullanılmaktadır
Yer Altı Suları ve Kaynakları
Yağışlar ve yer üzerindeki suların geçirimli tabakalardan yer altına inerek geçirimsiz tabakaların eğimi doğrultusunda birleşen sulara denir. İçinde yer altı suyu bulunduran tabakaya akifer denir. Suların yeraltına sızma miktarı;
– Arazinin eğimine
– Kayaçların gözeneklilik derecesine bağlıdır.
Bol yağış alan, geçirimli arazilere sahip, eğimi az yerler yer altı suyu bakımından zengindir. Akifer içinde biriken sular, çeşitli şekillerde yeryüzüne çıkarak kaynakları oluşturur. Kaynaklar oluştukları yerlere göre çeşitli isimler alır.
1. Karstik Kaynaklar
Kalkerli arazilerde yeraltına sızan sular yeraltında boşluklarda birikir. Bu boşluklarda biriken sular yer üzerine çıkarsa karstik kaynak diye adlandırılır. Karstik kaynaklara volküz adı da verilir.
– Genellikle çok su çıkaran karstik kaynaklardır. Bazıları büyük bir akarsu oluşturacak kadar bol su çıkarabilir.
– Suları soğuktur.
– Bol miktarda kireç içerirler.
– Genellikle içme suyu olarak kullanılmazlar (İstisnalar vardır.)
– Debileri mevsimsel olarak değişir.
– Türkiye’de en çok Akdeniz bölgesinde butarz karstik kaynaklara rastlanır
2. Vadi (Yamaç) Kaynağı
– Vadi yamaçlarından akışa geçen kaynaklardır.
– Türkiye’de dağlık yerlerde yaygındır.
– Suları soğuktur ve akımları yıl içerisinde değişir.
– Kurak mevsimlerde akarsuların kurumasını önlerler.
3. Artezyen Kaynağı
– Yüzey sularının Geçirimsiz tabakalar arasında bulunan geçirimli tabakada birikmesi ve Sondaj atılarak insan tarafındanbu suyun yüzeye çıkarılması ile oluşan kaynaklara artezyen kaynak denir.
– Suları tarımda sulama da ve içme suyu olarak kullanılır.
– Artezyen kaynakların suları soğuktur.
4. Fay Kaynağı
– Yerin derinliklerinde bulunan yer altı kaynaklarının fay kırıklarından yüzeye çıkması ile oluşur.
– Kırıklı yapının olduğu yerlerde sık rastlanır. Ör; Türkiye’de Ege
– Türkiye’de fay kaynaklarına sık rastlanır.
– Fay kaynaklarından elde edilen enerjiye Jeotermal enerji denir.
– Suları ılık ya da sıcaktır.
– Kaplıca ya da Ilıca olarak da adlandırılır.
– İçlerinde bol miktarda eriyik mineral bulunur.
5. Gayzer Kaynağı
– Volkanizmanın etkili olduğu alanlarda yer altında sıcaklığın fazla olmasından dolayı, yer altı suları kaynar ve basınçlı bir şekilde sıcak su ya da buhar olarak belirli aralıklarla fışkırır. Bu şekilde oluşan kaynaklara gayzer ismi verilir.
– Özellikle aktif volkanların görüldüğü yerlerde sık rastanır. Ör; Yeni Zellanda , İzlanda, İtalya vb.
Denizlerden Gelen Su Kaynakları
– Suları ılık veya sıcak olur.
– Akımı (Debisi) fazla değişiklik göstermez.
– İçlerinde bol miktarda eriyik mineral bulunur.
– Su sıcaklığı çok değişmez.
